ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: MYΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ-Α' ΜΕΡΟΣ

ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΤΟΠΟΥΣ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΟΙ ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΝΑΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ

1953

Στις αρχές του 7ου π.Χ. αιώνος, οι λιγοστοί κάτοικοι της Φιγαλείας πήραν τον δρόμο της εξορίας, αφήνοντας την πόλη τους στα χέρια των ακατανίκητων Σπαρτιατών που  τους επιτέθηκαν. Περιπλανώμενοι, μην έχοντας πού την κεφαλήν κλείναι, έφθασαν στο Μαντείο των Δελφών και έλαβαν χρησμό από τον Απόλλωνα (μέσω της Πυθίας φυσικά) περί του τι να πράξουν. Ο χρησμός έλεγε να συμμαχήσουν με τους Ορεσθασίους-κατοίκους της μικρής πόλεως Ορεσθάσιον, στον κάμπο της Μεγαλοπόλεως, κοντά στο σημερινό χωριό Μαρμαριά-και ο ίδιος ο θεός Απόλλων θα τους βοηθήσει να ελευθερώσουν την πόλη τους.

  Με τέτοιο σύμμαχο ήταν φυσικό να αναθαρρήσουν οι Φιγαλείς. Επιτέθηκαν στην επαναπαυμένη Σπαρτιατική φρουρά και ανακατέλαβαν την πόλη τους το 659 π.Χ.. Με τα λιγοστά μέσα που είχαν έχτισαν τότε τον Ναό του Επικουρείου Απόλλωνος, προς τιμήν του θεού Απόλλωνος που τους επικούρησε, 8 χιλιόμετρα βορειοανατολικώς της πόλης τους, στην περιοχή που ονομαζόταν Βάσσαι που σημαίνει μικρά πελατώματα σε βραχώδες τοπίο. Στην ίδια περιοχή έχτισαν και δύο μικρότερους Ναούς, έναν για την Άρτεμη Ορθασία (κουροτρόφο θεά, για να προσταεύει τα παιδιά τους και να τα δυναμώνει, έως ότου γίνουν άνδρες) και έναν για την Αφροδίτη, για να δίνει γονιμότητα στις γυναίκες τους.

  Αυτός ο πρώτος -αρχαϊκός- Ναός του Επικουρείου Απόλλωνος ήταν μικρός, με ξύλινους κίονες και ξύλινους τοίχους. Μερικούς αιώνες αργότερα όμως, όταν ο Απόλλων τους βοήθησε και πάλι να γλιτώσουν από έναν τρομερό λοιμό, οι Φιγαλείς-που στο μεταξύ είχαν βελτιωθεί σημαντικά τα οικονομικά τους-κάλεσαν από την Αθήνα τον φημισμένο αρχιτέκτονα Ικτίνο (τον συνδημιουργό του Παρθενώνος μαζί με τον Καλλικράτη) και του ανέθεσαν να χτίσει στην θέση του παλαιού Ναού, έναν νέο Ναό απαράμιλης ομορφιάς, για να ευχαριστηθεί έως τα βάθη της ψυχής του ο Απόλλων. Ο Ικτίνος ξεκίνησε το έργο γύρω στο 450 π.Χ., χρησιμοποιώντας ασβεστόλιθο της περιοχής. 

Όταν τελείωσε το έργο, όλοι θαύμασαν το αποτέλεσμα! Ο Παυσανίας που επισκεύθηκε τον Ναό τον 2ο μ.Χ. αιώνα, τον χαρακτήρισε τον λαμπρότερο Ναό της Πελοποννήσου μετά τον Ναό της Αθηνάς στην Τεγέα. 

Ο νεότερος αυτός Ναός του Επικουρείου Απόλλωνος ήταν περίπτερος, είχε δηλαδή κίονες σε όλες τις πλευρές του. Η εξωτερική αυτή κιονοστοιχία ήταν Δωρική, αλλά μέσα στον Ναό (στον σηκό) υπήρχαν άλλες δύο κιονοστοιχίες με δέκα συνολικά Ιωνικούς ημικίονες (μισούς κίονες, στις απολήξεις κάποιων εγκάρσιων τοιχίων), καθώς και έναν κίονα στο βάθος του σηκού, εκεί που συνήθως βρίσκεται το λατρευτικό άγαλμα, με Κορινθιακό κιονόκρανο, το αρχαιότερο τέτοιο κιονόκρανο που έχει βρεθεί έως σήμερα. Ίσως αυτός ο μοναχικός κίονας να επείχε την θέση λατρευτικού αγάλματος. Υπήρχε και μια εσωτερική μαρμάρινη ζωφόρος με θαυμάσια γλυπτά Αμαζονομαχίας και Κενταυρομαχίας. Οι αρχαιοκάπηλοι που πρωτοέσκαψαν εδώ το 1812 μ.Χ. με επικεφαλής τον Γερμανό Ο.Μ. Stackelberg-οι ίδιοι που είχαν συλήσει τον Ναό της Αφαίας στην Αίγινα-πούλησαν τις 23 πλάκες της ζωφόρου που βρήκαν, αντί 19.000 λιρών, στο Βρετανικό μουσείο (αυτό το διεθνές κέντρο συγκεντρώσεως κλεμμένων αρχαιοτήτων)...

  Ο Ναός του Επικουρείου Απόλλωνος διατηρήθηκε σε πολύ καλή κατάσταση χάρη στο απρόσιτο σημείο όπου βρίσκεται, στα 1.131 μ. υψόμετρο. Οι 36 από τους 42 κίονες του Ναού κατάφεραν να μείνουν όρθιοι ως τις μέρες μας, ενώ οι υπόλοιποι-καθώς και ο τοίχος του σηκού-αναστηλώθηκαν από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, στις αρχές του 20ού αιώνος.

ΑΙΓΕΙΡΑ, ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΙΓΕΙΡΑΣ

Ο Όμηρος, στον κατάλογο των πλοίων (Β 573), αναφέρει αυτή την μεγάλη και ακμαία πόλη με το όνομα Υπερησία. Ο Παυσανίας ο Περιηγητής διηγείται τα γεγονότα περί της πόλεως αυτής (Αχα'ι'κά 26,2).

  "Η Αιγείρα στα έπη του Ομήρου έχει το όνομα Υπερησία. Το μεταγενέστερο όνομα της πόλεως δόθηκε όταν ακόμη οι Ίωνες ήταν εδώ εγκατεστημένοι, για τον εξής λόγο: Στρατός των Σικυώνιων επρόκειτο να εισβάλλει στην χώρα τους και οι Υπερησιείς δεν πίστευαν πως είναι εις θέσιν να αντιμετωπίσουν σε μάχη τους Σικυώνιους, γιατό μάζεψαν όσα ερίφια υπήρχαν στην χώρα τους και έδεσαν δάδες στα κέρατά τους. Σε προχωρημένη ώρα της νυκτός αναψαν τις δάδες. Οι Σικυώνιοι, οι οποίοι πίστεψαν πως οι φλόγες ήταν φωτιές του επικουρικού στρατού, γύρισαν στην Σικυώνα. Οι Υπερησιείς τότε άλλαξαν το όνομα της χώρας τους από τις Αίγες, και εκεί όπου κάθισε η επιβλητικότερη από αυτές που ήταν επικεφαλής των άλλων, έκαμαν Ιερό της Αρτέμιδος Αγροτέρας πιστεύοντας πως το κατα των Σικυωνίων σόφισμα το εμπνεύσθηκαν χάρη στην συνεργασία της Αρτέμιδος."

  Αρκετά έτη αργότερα, το καλοκαίρι του 219 π.Χ., σε μία επίθεση των Αιτωλών εναντίον της πλούσιας αυτής πόλεως, οι κάτοικοι της Αιγείρας αν και αιφνιδιάσθηκαν, ανασυντάχθηκαν αστραπιαία, συγκεντρώθηκαν στην ακρόπολη της πόλεώς τους (500 μ. περίπου νοτιοδυτικά του θεάτρου) και με μια ορμητική αντεπίθεση πέταξαν τον πολυάριθμο εχθρό στην θάλασσα.

  Από το πρώτο έτος των ανασκαφών που έκανε εδώ το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το 1916 μ.Χ., με επικεφαλής τον αρχαιολόγο OttoWalter, ήλθαν στην επιφάνεια εκπληκτικά ευρήματα, εκ των οποίων το πιο σημαντικό ήταν το κεφάλι του μαρμάρινου αγάλματος του Διός που αναφέρει και ο Παυσανίας , έργο του Αθηναίου γλύπτη Ευκλείδη (σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών). Ο Ναός στον οποίο βρέθηκε όμως δεν πρέπει να ήταν ο Ναός του Διός, λόγω των μικρών διαστάσεών του σε σχέση με τις κολοσσιαίες διαστάσεις του αγάλματος. Οι Αυστριακοί αρχαιολόγοι συνεχίζουν την μεθοδική έρευνά τους στον χώρο γύρω από το θέατρο και την ακρόπολη της Αιγείρας και δεν θα αργήσουν να αποκαλύψουν τον Ναό του Διός και τους υπόλοιπους Ναούς και Ιερά που περιγράφει με θαυμασμό ο Παυσανίας ο Περιηγητής.

ΟΙ ΑΜΥΚΛΕΣ

 Οι Αμύκλες είναι το πρώτο χωριό νοτίως της Σπάρτης, το οποίο διατηρεί αναλλοίωτο το όνομά του από το 2.000 π.Χ. που πρωτοϊδρύθηκε! Οι αρχαίες Αμύκλες ήτν χτισμένες στον γειτονικό λόφο που ονομάζεται σήμερα Λόφος της Αγίας Κυριακής. Αυτό το εκκλησάκι το έχτισαν ακριβώς επάνω στα θεμέλια (και με υλικά βεβαίως) του Ναού του Υακίνθου και του Απόλλωνος, του σημαντικότερου Ναού των αρχαίων Σπαρτιατών. Οι αρχαιολόγοι το γκρέμισαν για να κάνουν τις ανασκαφές τους, αλλά η διατάραξη των ερειπίων ήταν τέτοια που δεν τους επέτρεψε να σχηματίσουν καθαρή εικόνα για την σημαντικότατα αυτή πόλη των αρχαίων Λακεδαιμόνων. Οι Αχαιοί που είχαν ιδρύσει αυτήν την πόλη είχαν καθιερώσει εδώ και την λατρεία του Υακίνθου, του όμορφου νέου που ήταν αγαπημένος φίλος του Απόλλωνος, σύμβολο της ομορφιάς και της άνοιξης.

  Όταν κατέλαβαν την κοιλάδα του Ευρώτα οι Δωριείς και ίδρυσαν την Σπάρτη, γύρω στο 1.100 π.Χ., οι κάτοικοι των Αμύκλων προτίμησαννα παραδοθούν στους κατακτητές και έτσι δεν καταστράφηκε η πόλις τους. Υπό την κυριαρχία των Σπαρτιατών ο Απόλλων έδιωξε από τον Ναό του τον Υάκινθο. Το γιγαντιαίο άγαλμα του Απόλλωνος Κάρνειου, ύψους περίπου 13 μέτρων, στήθηκε πάνω σε ένα επιβλητικό βάθρο που κατασκεύασε ο γλύπτης Βαθυκλής από την Μαγνησία της Μικράς Ασίας, και γύρω του χτίσθηκε ένα μνημειώδες κτίριο χωρίς στέγη. Κάθε χρόνο οι Σπαρτιάτες τελούσαν τα Υακίνθεια.

  Αμέσως μετά τα Χάνια υπάρχει διασταύρωση που αριστερά οδηγεί στις Κροκεές. Στον λόφο δίπλα στο χωριό βρίσκονται τα λιγοστά λείψανα από την αρχαία πόλη Κροκεαί, που ήταν γνωστή στην αρχαιότητα γιατί στα λατομεία της έβγαινε ο περίφημος κροκεάτης λίθος.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΥΜΦΑΛΟΣ, 

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ  ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΣΤΗΝ  

ΣΤΥΜΦΑΛΟ

Κάποια χλμ. μετά το χωριό Διμηνιό (κοντά στο Κεφαλάρι) υπάρχει το χωριό Καλιάνοι, στο οποίο υπάρχει και ο δρόμος που οδηγεί στην Αρχαία Στύμφαλο. 

Δυστυχώς δεν υπάρχει καμμία σηματοδότηση που να βοηθά τον επισκέπτη να βρεί τα απομεινάρια αυτής της αρχαίας πόλεως. 

 Τα περιφραγμένα ερείπια που  βρίσκονται αριστερά πλάι στον δρόμο, κοντά στο χωριό Στυμφαλία, ανήκουν στον Ναό ενός Φράγκικου μοναστηριού του 13ου αιώνος, χτισμένο ακριβώς στην θέση του Ναού της Αρτέμιδος, κατασκευασμένο (φυσικά...) με υλικά από τον Ναό της θεάς. 

Η οχυρωμένη Ακρόπολις της Στυμφάλου βρισκόταν στον χαμηλό λόφο 500 μ. παρακάτω, αριστερά πλάι στον δρόμο. Ο αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος έσκαψε το 1924-1930 μ.Χ. στην νοτιοδυτική βάση του λόφου, και έφερε στην επιφάνεια μερικά πτωχά λείψανα της αρχαίας Αγοράς, η οποία βρισκόταν εντός των τειχών.

 Στην βορειοανατολική πλευρά της Ακροπόλεως το Καναδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο εντόπισε-με μηχανήματα υπερσύγχρονης τεχνολογίας-τα ίχνη της πόλεως του 4ου αιώνος π.Χ. με προσεκτικά μελετημένη ρυμοτομία.  

Επάνω στον λόφο διακρίνονται μερικά τμήματα του τείχους, και εάν ανέβει κανείς στην κορυφή του λόφου η θαυμάσια θέα βλέπει στην λίμνη της Στυμφαλίας. Στους πυκνούς καλαμώνες που κυκλώνουν την λίμνη ο Ηρακλής πραγματοποίησε τον 5ο άθλο του. 

Με ακριβείς βολές, χρησιμοποιώντας το τόξο και τα δηλητηριώδη βέλη του, εξόντωσε τις Στυμφαλίδες Όρνιθες που λυμαίνονταν τον τόπο.

ΆΡΓΟΣ, ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΑΡΓΟΥΣ

Από την αρχαία ιστορία της πόλεως του Άργους δεν σώθηκαν πολλά. Τα λιγοστά ευρήματα ξεκίνησαν να έρχονται στο φως στις αρχές του 20ού αιώνος.

Ο Ολλανδός αρχαιολόγος Wilhelm Vollgraff που ανέσκαψε στην περιοχή του Άργους από το 1902 μ.Χ. έως το 1930 μ.Χ. για λογαριασμό της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, έφερε στο φως ένα μέρος της Αγοράς του Άργους, τον χώρο γύρω από το θέατρο, και τα Ιερά στον λόφο της Λαρίσης και της Ασπίδος. Αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γάλλοι αρχαιολόγοι σε συνεργασία με τους Έλληνες συναδέλφους τους συνέχισαν τις ανασκαφές και έφεραν στο φως δρόμους της αρχαίας πόλεως, οικίες ενός μεσοελλαδικοί οικισμού στον λόφο της Ασπίδος (του 1.800-1.600 π.Χ.), το στάδιο, ίχνη των τειχών, λείψανα του Ναού του Λυκείου Απόλλωνος και πολλά άλλα. Από όλα αυτά, εκείνο που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι το αρχαίο θέατρο, λαξευμένο στην βάση του λόφου της Λάρισας, δυτικά από την Αγορά. 

Κατασκευάσθηκε στα τέλη του 4ου αιώνος π.Χ., είχε 80 σειρές καθισμάτων χωρισμένες σε τρία διαζώματα και 8 κερκίδες, και μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 20.000 θεατές (αρκετά περισσότερος από το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου!).

Η τελευταία σημαντική χρήση του ήταν τον Ιούλιο του 1829, όταν φιλοξένησε τους πληρεξούσιους των Ελληνικών επαρχιών που έλαβαν μέρος στην Δ' Εθνοσυνέλευση. Ο ίδιος ο Ι. Καποδίστριας ήλθε και στάθηκε στο κέντρο της σκηνής του θεάτρου και χαιρέτησε τους 236 πληρεξούσιους από όλες τις επαρχίες της Ελλάδος.

ΝΑΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΑΡΓΟΣ

Το αρχαίο θέατρο δυστυχώς είναι σήμερα ένας παραμελημένος χώρος, με αρχιτεκτονικά μέλη μαζεμένα σε σωρούς εκεί όπου τα παράτησαν οι παλαιοί ανασκαφείς, και εκτεταμένες φθορές που προκάλεσε ο πανδαμάτωρ χρόνος. Ευτυχώς το Υπουργείο Πολιτισμού μερίμνησε, και η μελέτη συντηρήσεως και αποκαταστάσεως του θεάτρου ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε το 2001 μ.Χ. από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, και ήδη έχουν ξεκινήσει οι εργασίες. 

Θα κλείσουν με ειδικό υλικό οι ρωγμές στα εδώλια, θα απομακρυνθούν τα αρχιτεκτονικά μέλη από την σκηνή, θα επανέλθουν στην θέση τους τα εδώλια που μετακινήθηκαν, θα κλείσουν οι οπές που άφησαν ανοικτές οι παλαιοί ανασκαφείς, θα αποκατασταθούν οι είσοδοι του θεάτρου και θα αποκατασταθεί ο υδραγωγός τον οποίο κατασκεύασαν οι Ρωμαίοι τον 4ο μ.Χ. αιώνα, όταν μετέτρεψαν την σκηνή του θεάτρου σε...λίμνη, για να παρακολουθούν εικονικές ναυμαχίες, παραστάσεις ερωτικού χαρακτήρος με γυμνές χορεύτριες Νηρηίδες και τα τοιαύτα.

ΤΟ ΗΡΑΙΟΝ ΤΟΥ ΆΡΓΟΥΣ

Θησαυρούς είχε απριόριστους, δούλους χιλιάδες, στρατιώτες αμέτρητους και ήταν ο παντοδύναμος εξουσιαστής όλου του τότε γνωστού κόσμου. Ίσως να ήταν τρελλός, αλλά ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Νέρων γνώριζε να φυλάγεται από την μόνη δύναμη που ήταν πάνω από αυτόν και μπορούσε να τον βλάψει: τους θεούς. Φρόντιζε λοιπόν να κερδίζει την εύνοιά τους με πολύτιμα αφιερώματα και θυσίες. 

Για την ίδια την βασίλισσα των θεών, την Ήρα, αφιέρωσε δύο δώρα στο σημαντικότερο λατρευτικό κέντρο της, τον Ηραίον του Άργους, που γνώριζε πως συγκινούν κάθε γυνή, θνητή ή αθάνατη:ένα ολόχρυσο στέμμα και ένα φόρεμα βαθυκόκκινο, χρωματισμένο με πορφύρα.

Αυτά ήταν μόνον δύο από τα δεκάδες πολύτιμα αφιερώματα που είδε στον Ναό της Ήρας ο Παυσανίας ο Περιηγητής, όταν τον επισκέφθηκε γύρω στο 150 μ.Χ.. Ανέβηκε τα σκαλοπάτια της μνημειώδους εισόδου του Ιερού, προσπέρασε μια στοά στα αριστερά του, όπως επίσης και τον Ξενώνα και το Γυμνάσιον, και έφθασε στην επίπεδη πλατεία στο κέντρον του Ιερού, όπου στεκόταν ο εντυπωσιακός πώρινος Ναός της Ήρας,περιστοιχισμένος από διάφορες στοές.Αυτόν τον Ναό που είχε 12 κίονες σε κάθε επιμήκη πλευρά του και 6 σε κάθε στενή, τον είχε χτίσει ο Αργείος αρχιτέκτων Ευπόλεμος περίπου στα 420-410 π.Χ., για να αντικαταστήσει τον παλαιότερο Ναό του 7ου π.Χ. αιώνος που κάηκε από ατύχημα το 423 π.Χ.

Τα εναπομείναντα από την πυρκαϊά μέλη του διακρίνονταν ακόμη σε ένα πλάτωμα λίγο πάνω από τον καινούριο Ναό.

Πριν εισέλθει στον Ναό έκανε έναν γύρο για να θαυμάσει τις γλυπτικές παραστάσεις στις μετώπες του, που απεικόνιζαν την γέννηση του Διός και την μάχη θεών και γιγάντων από την μία πλευρά (προς τιμήν του επισήμου συζύγου της Ήρας και βασιλέως των θεών) και σκηνές από τον Τρωικό Πόλεμο από την άλλη πλευρά του Ναού (προς τιμήν βεβαίως του    Αγαμέμνωνος, που αναγορεύθηκε αρχηγός της εκστρατείας του Τρωικού Πολέμου σε αυτό εδώ το Ιερό).

 Πάνω στην στέγη του Ναού άστραπταν στο φως του Ηλίου τα μαρμάρινα κεραμίδια, αλλά όταν εισήλθε στον Ναό το θέαμα που αντίκρυσε ήταν επίσης ιδιαιτέρως εκτυφλωτικό: στο κέντρο του Ναού ήταν στημένο το άγαλμα της Ήρας, η ποία Ήρα ήταν καθισμένη σε θρόνο, έργο του Αργείου Πολυκλείτου, τόσο μεγαλειώδες, ώστε συγκρινόταν με το άγαλμα του Δίος που είχε δημιουργήσει ο Φειδίας στην Ολυμπία. Ήταν περίπου 8 μ. ψηλό, κατασκευασμένο από ξύλο, ντυμένο ολόκληρο από φύλλα χρυσού και με πλάκες ελεφαντοστού. Στο ένα χέρι της η θεά κρατούσε ένα ρόδι, και στο άλλο χέρι ένα σκήπτρο με έναν κούκο στην κορυφή του. Φύσει περίεργος για κάθετί που έβλεπε ο Παυσανίας, ρώτησε την Ιέρεια που τον ξεναγούσε τι συμβόλιζε ο κούκος. 

Η Ιέρεια του διηγήθηκε τον τρόπο με τον οποίον ο Δίας έκανε για πρώτη φορά δική του την Ήρα.

Ο Δίας γνώριζε την Ήρα από παλαιά, αφού ήταν αδελφή του. Μπορούσε βεβαίως να την πλησιάζει, αλλά δυσκολευόταν να της εξομολογηθεί τον έρωτά του και να την πείσει να ενωθεί μαζί του. Ώσπου εν τέλει δεν άντεξε και μηχανεύτηκε ένα κόλπο για να ξεπεράσει τις δυσκολίες της πρώτης κίνησης: μια ημέρα που η Ήρα καθόταν αμέριμνη και μόνησε ένα όρος, μάζεψε σύννεφα ο Δίας και προκάλεσε μια βροχή ιδιαιτέρως δυνατή. Ύστερα μεταμορφώθηκε σε κούκο και πήγε δίπλα της, κελαηδώντας λυπητερά. 

Η Ήρα λυπήθηκε το καημένο το πουλί και το έβαλε κάτω από το φέρεμά της να το προστατεύσει, δίχως να φαντάζεται ποιός είναι αυτό το πουλί στην πραγματικότητα. Όταν ο Δίας-κούκος βρέθηκε στην ζεστή αγκαλιά της, της φανερώθηκε και στην συνέχεια την έκανε δική του.

ΚΕΦΑΛΑΡΙ

Μερικά χιλιόμετρα κακρυά, ανάμεσα στο Άργος και την Τρίπολη, βρίσκεται το Κεφαλάρι. Είναι γνωστό για το σπήλαιό του, το οποίον παλαιά ήταν κοίτη υπογείου ποταμού. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι εδώ έβγαιναν τα νερά της Στυμφαλίας λίμνης και τελούσαν εδώ μια ετήσια εορτή προς τιμήν του Πανός και του Διονύσου, την Τύρβη. 

Στα τοιχώματα του σπηλαίου (του οποίου το επισκέψιμο μέρος δεν είναι μεγάλο, περίπου 30 μ. βάθος) διακρίνονται μερικές σκαλιστές κόγχες, που πιθανότατα φιλοξενούσαν αναθηματικά ειδώλια. Στις αρχές του αιώνος έγινε μία πρόχειρη ανασκαφή που έφερε στο φως νεολιθική κεραμεική, όμως το σπήλαιο είχε κατοικηθεί από ανθρώπους πολύ νωρίτερα. 

Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι που έσκαψαν στο κέντρο της αίθουσας βρήκαν λεπίδες και αιχμές των αρχών της Νεότερης Παλαιολιθικής Περιόδου, δηλαδή περίπου στα 35.000 π.Χ. Παρά τα σημαντικότατα ευρήματα, ελλείψει κονδυλίων δεν έγινε καμμία άλλη ανασκαφή από τότε και έτσι το σπήλαιο κρατά φυλαγμένα τα μυστικά του, δύο μέτρα υπό το δάπεδό της. Τα σπήλαια ήσαν πάντοτε ελκυστικά ως χώροι λατρείας, και έτσι στα νεότερα χρόνια ήλθε και φώλιασε εδώ μέσα η Παναγιά η Κεφαλαριώτισσα. Μέχρι το 1970 μ.Χ. υπήρχε εδώ ένα ταπεινό εκκλησάκι, αλλά μετά απέκτησε ένα τεράστιο τσιμεντένιο καμπαναριό στην είσοδο του σπηλαίου.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ

Μετά το Κεφαλάρι, αν ακολουθήσειμ κανείς τις πινακίδες που οδηγούν στο χωριό Ελληνικό, θα δει στην είσοδο του χωριού (πίσω από την αυθαιρέτως κτισμένη Εκκλησία εντός του αρχαιολογικού χώρου) την Πυραμίδα του Ελληνικού. 

Πολλές θεωρείες διατυπώθηκαν για την ταυτότητα του συγκεκριμένου κτιρίου, αλλά ευρύτερα διαδεδομένη είναι η άποψη του Αμερικανού αρχαιολόγου L. Lord που ανέσκαψε το μνημείο το 1937 μ.Χ., και του Έλληνος συναδέλφου του Ιωάννη Πίκουλα, που προχώρησε εις βάθος την ανασκαφική έρευνα και μελέτη του μνημείου το 1993 μ.Χ. Συμφώνως με τους δύο αυτούς επιστήμονες, η Πυραμίς του Ελληνικού ήταν το ισχυρό θεμέλιο ενός παρόδιου φυλακίου στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνος. Επάνω στην κόλουρη αυτή πυραμιδοειδή βάση θα πρέπει να υπήρχε ένα ξύλινο εποικοδόμημα που σηκωνόταν σε αρκετό ύψος, ώστε η φρουρά του να εποπτεύει τον αρχαίο δρόμο Άργους-Τεγέας που περνούσε από εδώ.

ΑΡΚΑΔΙΚΟΣ ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ, ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ 

ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΑΡΚΑΔΙΚΟΥ ΟΡΧΟΜΕΝΟΥ

Πολύμηλον Ορχομενόν (με πολλά κοπάδια) χαρακτηρίζει ο Όμηρος (Β 605) αυτήν την ευτυχισμένη πόλη των Αρκάδων, που ονομάσθηκε έτσι από τον ιδρυτή και πρώτο βασιλέα της, τον μυθικό Ορχομενό, έναν από τους υιούς του Λυκάονος. 

Ήταν χτισμένη πάνω σε έναν λόφο, στην μέση ενός ειδυλλιακού τοπίου. Προς τον Νότο απλώνεται ένας εύφορος κάμπος, όπου οι Ορχομένιοι είχαν τα κτήματα και τα βοσκοτόπια τους.. Στα ανατολικά ορθώνεται με πολλές υψηλές κορυφές-άνω των 1.000 μ.- το όρος Τραχύ (έτσι ονομαζόταν και στην αρχαιότητα) από όπου κατεβαίνουν δεκάδες χείμαρροι, οι οποίοι με τα νερά τους σχημάτιζαν μια μεγάλη λίμνη στα βόρεια και βορειοανατολικά, που σήμερα είναι αποστραγγισμένη και έχει μετατραπεί σε καλλιεργήσιμη γη.

 Οι Ορχομένιοι το θέατρό τους το έχτισαν τον 3ο π.Χ. αιώνα και το προσανατόλισαν έτσι ώστε αυτή η λίμνη όπου καθρεπτίζονταν οι βουνοκορφές να αποτελεί μέρος του σκηνικού! Η οχύρωση της πόλεως στην αρχή δεν ήταν ιδιαιτέρως ισχυρή, αλλά αργότερα απέκτησαν ένα καλοφτιαγμένο τείχος με περισσότερους από 30 πύργους, που διατηρείται και σήμερα σε καλή κατάσταση κυρίως στο νότιο τμήμα του. Άνωθεν του θεάτρου βρισκόταν η καρδιά της πόλεως, η Αγορά, όπου υπήρχεκαι ο Ναός της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος. Παραδίπλα ήταν το Βουλευτήριο της πόλεως, όπου βρέθηκαν 12 χάλκινες πλάκες με ψηφίσματα, και μια στοά με δωρικούς κίονες στην πρόσοψη και ιωνικούς στην εσωτερική της κιονοστοιχία, που φαίνεται πως ήταν το βορειότερο άκρο της Αγοράς.

Η δύναμις των Ορχομένιων ήταν πάντοτε υπολογίσιμη. 

Έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο, και διατηρούσαν τον έλεγχο στο μεγαλύτερο τμήμα της Αρκαδίας κατά τους αρχα'ι'κούς χρόνους. Με τους Σπαρτιάτες, που κάποια στιγμή έγιναν η κυρίαρχη δύναμις στην Πελοπόννησο, προτίμησαν να συμμαχήσουν. 

Με τους γείτονές τους όμως, τους Μαντινείς, δεν είχαν ποτέ καλές σχέσεις, και η κύρια αιτία ήταν κτηματικές διαφορές. Μόνοι τους οι Μαντινείς δεν μπορούσαν να βλάψουν τους Ορχομένιους, αλλά ούτε και οι Ορχομένιοι τους Μαντινείς. Στους μεγάλους Πανελλήνιους πολέμους όμως τάχθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα και προσπάθησαν να εξοντώσουν οι μεν τους δε, με την βοήθεια των συμμάχων τους.

Το καλοκαίρι του 418 π.Χ., είδαν να πλησιάζει στην πόλη τους από τον κάμπο ένας ιδιαίτερα πολυάριθμος στρατός. Ήταν οι Αθηναίοι, οι Αργείοι, οι Πελοποννήσιοι σύμμαχοί τους και φυσικά και οι Μαντινείς. Ωστόσο δεν πανικοβλήθηκαν, μελέτησαν ψύχρεμα την κατάσταση, συνειδητοποίησαν ότι οι σύμμαχοί τους Σπαρτιάτες δεν προλάβαιναν να στείλουν βοήθεια, τα τείχη τους ήταν ανίσχυρα και οι Μαντινείς αφορμή ζητούσαν να καταστρέψουν τους ίδιους και την πόλη τους. Προτίμησαν λοιπόν να παραδοθούν αξιοπρεπώς, και έτσι γλίτωσαν την καταστροφή. 

Όταν αργότερα απελευθερώθηκαν, ενίσχυσαν τα τείχη και έτσι κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις των Μαντινέων, και ιδιαιτέρως την σφοδρή επίθεση που που εξαπέλυσαν εναντίον τους το 370 π.Χ.. Το 223 π.Χ. όμως ήλθε το τέλος του Ορχομενού και της Μαντινείας μαζί. Οι ακαταμάχητοι Μακεδόνες και ο βασιλεύς τους Αντίγονος Δώσων, μαζί με τον στρατό της ΑχαΪκής Συμπολιτείας κυρίευσαν τις πόλεις.

 Πολλά έτη αργότερα, οι Ορχομένιοι επέστρεψαν στα πάτρια εδάφη τους και έχτισαν μια νέα πόλη στην βάση του λόφου, όμως η παλαιά αίγλη και ισχύς της πόλης είχε πια οριστικά σβήσει. Από την Ρωμα'ι'κή εποχή και ύστερα δεν έχουμε καμμία πληροφορία για τους Ορχομένιους. 

Από αυτή την δεύτερη πόλη, πάνω από την οποία ακριβώς είναι σήμερα χτισμένο το νεότερο ομώνυμο χωριό, οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει τον Ναό του Ποσειδώνος και τον Ναό της Αφροδίτης.
Το χωριό Ορχομενός είναι σήμερα χτισμένο ακριβώς στην θέση του ρωμαϊκού Ορχομενού. Ο δρόμος που διασχίζει το χωριό, διασχίζει και έναν αρχαίο Ναό. Μετά το τελευταίο σπίτι του χωριού και την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη υπάρχουν τα κιονόκρανα και τα θεμέλια του αρχαίου Ναού εκατέρωθεν του δρόμου... 

Ο αρχαιότερος Ορχομενός όμως ήταν χτισμένο πιο ψηλά, στην κορυφή του λόφου πίσω από το χωριό. Για να επισκεφθεί κανείς τον αρχαιότερο Ορχομενό, ανηφορίζει τον χωματόδρομο που ξεκινά μετά τον Ναό του Αγίου Ιωάννη, και μετά από 1,1 χλμ. ο δρόμος σταματά 200 μ. μακρυά από το θέατρο και την αγορά της πόλεως. Περίφραξη ή φύλαξη δεν υπάρχει.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΣΙΝΗ

Οι Δρύοπες ήταν ένα πανάρχαιο Ελληνικό φύλο που μετακινούνταν συνεχώς. Στην αρχή ήσαν εγκατεστημένοι στις πλαγιές της Οίτης και του Παρνασσού στην Στερεά Ελλάδα. Όταν όμως έγινε η κάθοδος των Ηρακλειδών (Δωριέων), οι Δρύοπες έφυγαν από τα μέρη τους και σκόρπισαν σε διάφορες περιοχές. 

 Μία μικρή ομάδα Δρυόπων κινήθηκε προς την Πελοπόννησο και επέλεξε να εγκατασταθεί δίπλα στην θάλασσα, στην δυτική άκρη του κόλπου του Τολού, για να μπορέσουν να φύγουν για της θαλάσσσης σε περίπτωση κινδύνου λόγω εισβολέων. Οι Δρύοπες αυτοί έχτισαν την πόλη τους επάνω σε έναν βράχο στην άκρη της αμμουδερής ακτής, την τείχισαν με Κυκλώπεια τείχη και την ονόμασαν Ασίνη.

Κάποτε έφθασαν και στην Πελοπόννησο οι Δωριείς. Η ομάς που εγκαταστάθηκε στην πεδιάδα του Άργους δημιουργούσε διαρκώς προβλήματα στους Ασινίους. Γύρω στο 700 π.Χ. όμως οι Ασίνιοι εκμεταλλεύθηκαν την εμφύλιο-μεταξύ Δωριέων-διαμάχη Άργους και Σπάρτης, και μαζί με τους Σπαρτιάτες με τους οποίους τάχθηκαν οι Ασίνιοι, λεηλάτησαν την πόλη του Άργους. Όταν οι Σπαρτιάτες επέστρεψαν στην πόλη τους, οι Αργείοι ανασυντάχθηκαν και όρμησαν με άγριες και εκδικητικές διαθέσεις στην Ασίνη, την οποία πολιόρκησαν. 

Η έμπνευση των Ασινίων να χτίσουν την πόλη τους δίπλα στην θάλασσα, αποδείχθηκε σωτήρια. Όταν τα πράγματα δυσκόλεψαν πάρα πολύ για τους Ασινίους και η άμυνά τους άρχισε να καταρρέει, οι Ασίνιοι δια της θαλασσίας οδού εγκατέλειψαν την πόλη τους και έφυγαν προς Νότον. 

Οι Αργείοι γκρέμισαν την πόλη για να μην επανακατοικηθεί, αφήνοντας όρθιο μόνον τον Ναό του Απόλλωνος Πυθαέως και επέστρεψαν στο Άργος. Οι Ασίνιοι πρόσφυγες, πήγαν στην άλλη άκρη της Πελοποννήσου-όσο πιο μακρυά μπορούσαν από τους Αργείους-και έχτισαν μια νέα πόλη, την οποία ονόμασαν επίσης Ασίνη, σε ένα μικρό ακρωτήριο στην δυτική πλευρά του Μεσσηνιακού κόλπου, εκεί ακριβώς όπου βρίσκεται σήμερα το κάστρο της Κορώνης. 

Οι κατά πολλές γενεές νεότεροι Ασίνιοι, επέστρεψαν στην αρχική τους πόλη Ασίνη το 1950 μ.Χ., και μετονόμασαν σε Ασίνη τον μικρό οικισμό Τζαφέραγα όπου βρισκόταν στην κατά πολλούς αιώνες πριν περιοχή τους, και απέχει από την αρχαία αγαπημένη τους Ασίνη (δηλαδή ό,τι έχει απομείνει από την Αρχαία Ασίνη) μόλις 4 χιλιόμετρα.

Στην παραλία υπάρχουν τα στιβαρά Κυκλώπεια τείχη της Ασίνης να στέκουν αλώβητα κατά το πέρας των χιλιετιών.

 Τα ελάχιστα λείψανα της ίδιας της πόλεως τα έφεραν στο φως οι Σουηδοί αρχαιολόγοι Otto Frodin και Alex Persson του Σουηδικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, στα 1922-1930 μ.Χ., αλλά τίποτε το ιδιαιτέρως εντυπωσιακό δεν υπάρχει από τα τείχη και εννέα θαλαμοειδείς τάφους. Εντός των τάφων αυτών, όπως και άλλω 15 λακκοειδών τάφων, οι Σουηδοί αρχαιολόγοι έφεραν στο φώς σπουδαία ευρήματα, ανάμεσά τους και μία παράξενη πήλινη μάσκα-προσωπείο που εβαπτίσθηκε με το όνομα "ο βασιλεύς της Ασίνης", τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ, Β'ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ