ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: MYΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ-Γ' ΜΕΡΟΣ

Συνέχεια του άρθρου ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: MYΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΜΕΡΟΣ Γ'

Η ΑΡΧΑΙΑ ΦΕΝΕΟΣ

 Μια όμορφη κόρη που ζούσε σε αυτήν την πόλη, η Λαονόμη, ήταν η γυναίκα που αγάπησε ο Αλκαίος και μαζί της έκανε τον Αμφιτρύωνα, τον πατέρα του Ηρακλέους.
 Οι Φενεάτες ήσαν πολύ υπερήφανοι για αυτήν την σχέση τους με τον πιο αγαπημενο ήρωα της Ελληνικής μυθολογίας και μάλιστα έλεγαν ότι είχε έλθει κάποτε και είχε μείνει στην πόλη τους, στην οικία της γιαγιάς του. Αυτός όμως που έμεινε εδώ για πάντα, ήταν ο δίδυμος αδελφός του Ηρακλέους, Ιφικλής.
 Οι Φενεάτες έδειχναν τον τάφου του μικρού ήρωα που σκοτώθηκε πολεμώντας στο πλευρό του αδελφού του, στην μάχη εναντίον του Αυγείου στην Ήλιδα.

Ο επισκέπτης σε αυτήν την ευτυχισμένη και πλούσια πόλη είχε πολλά αξιοθέατα να θαυμάσει. Εντός της Ακρόπολης υπήρχε ο Ναός της Αθηνάς και ένα χάλκινο άγαλμα του Ποσειδώνος, που έλεγαν ότι το είχε αφιερώσει ο Οδυσσεύς, οποίος διατηρούσε στον Φενεάτικο κάμπο ένα μεγάλο κοπάδι άλογα. 

Κάτω από την Ακρόπολη υπήρχε ένα μεγάλο στάδιο όπου τελούνταν αγώνες προς τιμήν του Ερμού, του αγαπημένου θεού των Φενεατών, που συμφώνως με τον μύθο είχε γεννηθεί σε ένα σπήλαιο επάνω στο όρος Κυλλήνη (την σημερινή Ζήρεια). 

Στον Ναό του Ερμού είχαν ένα θαυμάσιο άγαλμα του θεού, έργο του Αθηναίου γλύπτου Εύχειρου. Αλλά η σημαντικότερη λατρεία στην αγροτική Φενεό με τα εύφορα κτήματα, ήταν φυσικά η Δήμητρα, η θεά της γεωργίας. Το Ιερό της ήταν ένα από τα λαμπρότερα της Πελοποννήσου, με ιεροπραξίες ακριβώς ίδιες με του μεγάλου Ελευσινιακού Ιερού.

ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΕΡΟ

Δυστυχώς, τίποτε από όλα αυτά δεν βρίσκεται σήμερα πάνω από το χώμα, για τον απλό λόγο ότι δεν έχουν φθάσει ακόμη οι αρχαιολόγοι στην Φενεό (με εξαίρεση τις ανασκαφές της αρχαιολόγου Ευαγγελίας Δεϊλάκη την περίοδο 1958-1961 μ.Χ.). Εάν όμως κανείς επισκεφθεί τον τόπο αυτόν μια ασυννέφιαστη ημέρα την ώρα που δύει ο Ήλιος, θα απολαύσει τα μαγευτικά χρώματα του δειλινού στις γυμνές κορυφές της Ζήρειας, ακριβώς ΄πως τα χαίρονταν και οι ίδιοι οι αρχαίοι Φενεάτες από τις αυλές των σπιτιών τους και τους δρόμους της πόλεώς τους.

ΑΡΧΑΙΕΣ ΚΛΕΩΝΕΣ

ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ ΚΛΕΩΝΕΣ

Ευκτιμένας Κλεωνάς (καλοχτισμένες Κλεωνές) τις αναφέρει ο θείος Όμηρος στην Ηλιάδα (Β 570), αλλά και ο Στράβων εντυπωσιάσθηκε με τα επιβλητικά τείχη της που μπόρεσε να τα διακρίνει καθαρά ενώ βρισκόταν επάνω στον Ακροκόρινθο, δηλαδή από απόσταση 10 χιλιομέτρων (Στράβων Γεωγραφικά, 8,377). Ο λόφος επάνω στον οποίο ήταν χτισμένες οι Κλεωνες είχε κατοικηθεί ήδη από την νεολιθική εποχή.

 Ο οικισμός ήταν χτισμένος δίπλα στον αρχαίο δρόμο Κορίνθου-Άργους, αυτόν που ήταν σε χρήση μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνος. Όταν αργότερα χτίσθηκε η νέα Κόρινθος αλλά και πολλά άλλα χωριά που δεν εξυπηρετούνταν από αυτόν τον δρόμο, ο δρόμος αυτός σταδιακά εγκαταλείφθηκε και παρήκμασε. Ξαναζωντάνεψε όμως όταν κατασκευάσθηκε η νέα Εθνική Οδός Κορίνθου-Τριπόλεως, η οποία χαράχθηκε εν πολλοίς στα ίχνη αυτού του αρχαίου δρόμου, που ήταν σοφά σχεδιασμένος και εκμεταλλευόταν άριστα την μορφολογία της περιοχής.

Οι Κλεωνείς είχαν ένα Ιερό του Δία δυτικώς της πόλεώς τους, όπου το 581 π.Χ. διοργάνωσαν τα Νέμεια, που σύντομα καθιερώθηκαν ως είς εκ των τεσσάρων μεγάλων πανελληνίων αθλητικών αγώνων. Από το 573 π.Χ. όμως ανέλαβαν την διοργάνωσή τους οι σύμμαχοι των Κλεωνών, οι Αργείοι.

 Με τους Δωριείς Αργείους οι επίσης Δωριείς Κλεωνείς τα πήγαιναν ανέκαθεν καλά και πολέμησαν μαζί τους κοινούς εχθρούς τους, τους Σπαρτιάτες στην αρχή και τους Αθηναίους αργότερα, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Από τα πανίσχυρα τείχη της πόλεως σήμερα δεν σώζονται παρά ελάχιστα τμήματα. Η αρχαιολογική σκαπάνη δεν έχει φθάσει ακόμη ως εδώ, αλλά είναι σχεδόν βέβαιον ότι τα σπίτια της και οι Ναοί της πόλεως αυτής έχουν χαθεί εκ θεμελίων.

 Σώζεται όμως στις μέρες μας ένα μικρό τμήμα των αρχαίων λατομείων της πόλεως. Μόνο ο Ναός του Ηρακλή των Ελληνιστικών χρόνων, χτισμένος στην θέση άλλου παλαιότερου Ναού έχει μερικώς ανασκαφεί και μπορεί κανείς να δει τα πτωχά λείψανά του ανάμεσα στα αμπέλια.

ΑΡΧΑΙΟΣ ΦΛΙΟΥΣ, ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΦΛΙΟΥΝΤΟΣ

Ο βασιλιάς που διάλεξε τον χαμηλό λόφο νότια του σημερινού κάμπου της Νεμέας, κοντά στις πηγές του Ασωπού, για να χτίσει μια πόλη για τους υπηκόους του, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα αισθάνθηκε ευτυχής που βρήκε έναν τόσο ευλογημένο τόπο, εύφορο και με τον ποταμό Ασωπό να διασχίζει την πεδιάδα. 

Η μυθολογία μας λέει, πως το όνομα του βασιλιά αυτού ήταν Άρας, και η χώρα του ονομάσθηκε τότε Αραντία.

 Ο Άρας είχε και δύο παιδιά, τον Άορι και την Αραιθυρέα, την οποία ξεχώρισε ο θεός Διόνυσος από όλες τις γυναίκες και την έκανε ερωμένη του. Μαζί του η Αραιθυρέα έκανε έναν υιό, τον Φλίαντα, που δυστυχώς μεγάλωσε χωρίς την μητέρα του διότι πέθανε πολύ νέα. Για να τιμήσει την αδελφή του ο Άορις, ονόμασε τότε την χώρα Αραιθυρέα.

 Όταν μεγάλωσε όμως ο Φλίας και έλαβε την εξουσία, η πόλις εβαπτίσθηκε και μετονομάσθηκε Φλιούς, από το όνομα του Φλίαντος. Με τον Φλίαντα στον θρόνο, ο Διόνυσος έδωσε την ευλογία του σε αυτόν τον τόπο και κάρπισε στα κτήματά των κατοίκων της ένα αμπέλι από το οποίο έφτιαχναν μία εξαιρετική ποικιλία οίνου. Ο Φλιάσιος οίνος ήταν περιζήτητος στην αρχαιότητα, και συνόδευε τα πλουσιότερα συμπόσια.

 Ο Όμηρος που την γνώριζε με το παλαιό της όνομα, την χαρακτηρίζει "ερατεινήν Αραιθυρέην" (ευτυχισμένη Αραιθηρέα, Β 571). Ο ίδιος ο Φλίας έλαβε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία και ήταν από τους πιο εύθυμους Αργοναύτες, προφανώς εξαιτίας του περιεχομένου των αποσκευών του!

 Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στο έργο του Αργοναυτικά όπου διηγείται αυτή την περιπέτεια, γράφει (1, 115-117):

 Φλίας αύτ' επί τοίσιν Αραιθυρέην ίκανεν, ένθα αφνειός έναιε Διωνύσοιο έκητι πατρός εού, πηγήσιν εφέστιος Ασώποιο (Ύστερα μπήκε στην ομάδα και ο Φλίας από την Αραιθυρέα, κοντά στις πηγές του Ασωπού, όπου ήταν το σπίτι του, ευτυχής μέσα στα πλούτη που του έδωσε ο πατήρ του Διόνυσος).

Τι ήταν αυτό που ανάγκασε τους Φλιασίους να μετακομίσουν δεν το αναφέρουν οι πηγές, αλλά στους ιστορικούς χρόνους η αρχική πόλις εγκαταλείφθηκε και μια νέα χτίσθηκε σε έναν λόφο στην βόρειο πλευρά του κάμπου, εκεί όπου βρίσκονται τα σημερινά της ερείπια. Η ακρόπολη της πόλης (εκεί όπου στέκει το εξωκλήσι της Παναγίας σήμερα) ήταν οχυρωμένη, αλλά οι Ίωνες Φλιάσιοι δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν την επίθεση των Δωριέων που εξόρμησαν από το Άργος και την Σικυώνα.

 Ο Δωριεύς αρχηγός που κυρίευσε την πόλη ήταν ο Ρηγνίδας (εγγονός του Τιμένους) και ο Ίων βασιλεύς που εξορίσθηκε ήταν ο Ίππασος, ο οποίος κατέφυγε μαζί με πολλούς Φλιασίους στην Σάμο. Εγγονός του Ιππάσου ήταν ο Πυθαγόρας, ο γνωστός μας φιλόσοφος.
Αν και αργίτικης καταγωγής, οι Δωριείς Φλιάσιοι ανέπτυξαν από πολύ νωρίς καλές σχέσεις με τους Σπαρτιάτες και πολεμούσαν πάντοτε στο πλευρό τους. Διακόσιοι Φλιάσιοι στρατιώτες συνόδευσαν τον Λεωνίδα στις Θερμοπύλες και άλλοι χίλιοι πολέμησαν στις Πλαταιές εναντίον των Περσών. Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο ο Φλιούς υπέστη πολλές ζημιές από τους Αθηναίους, και αργότερα, το 228 π.Χ., κατακτήθηκε από τον Άρατο της Σικυώνος και προσχώρησε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία.

 Η ρωμαϊκή περίοδος ήταν περίοδος ακμής για τον Φλιούντα, αλλά στην βυζαντινή περίοδο άρχισε η παρακμή της πόλεως. Όταν έφθασαν εδώ οι Τούρκοι, το 1460 μ.Χ., οι τελευταίοι Φλιάσιοι έδωσαν μια απέλπιδα μάχη οχυρωμένοι εντός του λόφου του χωριού τους και μετά, όσοι σώθηκαν, σκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές. Η σκυτάλη της ζωής πέρασε στον γειτονικό οικισμό που είχε αναπτυχθεί εκείνα τα χρόνια, τον Άγιο Γεώργιο, όπως και η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοποίησις, η αθάνατη εκείνη ευλογία του Διονύσου που συνεχίζεται το ίδιο μεθυστική έως και τις μέρες μας.
Εντός της ακρόπολής τους, οι αρχαίοι Φλιάσιοι είχαν έναν Ναό της Ήβης, την οποία και τιμούσαν ιδιαιτέρως.

 Η γλυκύτατη θεά της νεότητας που γέμιζε τα ποτήρια των θεών με το θεϊκό κρασί, το νέκταρ, ίσως δεν βρήκε πουθενά αλλού τόσο ένθερμους λάτρεις της όσο ήταν οι Φλιάσιοι. Επίσης είχαν και Ναό του Ασκληπιού, ακριβώς στο σημείο όπου βρίσκεται στις μέρες μας το εξωκλήσι της Παναγίας της Ραχιώτισσας.

 Το άγαλμα του Διονύσου ήταν σαφέστατα σε περίοπτη θέση στο κέντρον της Αγοράς, στην βάση του λόφου της ακροπόλεως. Εδώ ανασκάφηκε και η πρώτη σειρά εδωλίων του θεάτρου, όπου δίνονταν παραστάσεις αρχαίου δράματος, μέρος της τελετουργίας στις εορτές του Διονύσου.

 Σε αυτόν τον χώρο έδωσε τις πρώτες παραστάσεις σατυρικού δράματος ο Φλιάσιος Πρατίνας, είς εκ των πρωτοπόρων της δραματικής τέχνης που εκείνη την εποχή-αρχές του 5ου αιώνος π.Χ.-έκανε τα πρώτα της βήματα. 

Η νέα αυτή τέχνη ενθουσίασε τόσο πολύ το κοινό, που σε έναν εκ των πρώτων δραματικών αγώνων που δόθηκε στο θέατρον της Αγοράς στην Αθήνα, με διαγωνιζόμενα έργα του Πρατίνου, του Αισχύλου και του Χοιρίλου, κατέρρευσαν τα ξύλινα ικριώματα από τον πολύν κόσμο! 

Μερικά από τα πέτρινα καθίσματα της πρώτης σειράς του θεάτρου του Φλιούντος όπου κάθονταν οι Ιερείς και οι άρχοντες της πόλεως, τις έχουν σύρει και παρατήσει κάτω από ένα δένδρο. Παρατημένη στα αγριόχορτα η Ιστορία των Ελλήνων.
Συνεχίζοντας δυτικά του Φλιούντος, διασχίζοντας τους περιποιημένους γραμμικούς αμπελώνες με τα αγιωργίτικα κλήματα και περνώντας από το Πετρί, υπάρχει το χωριό Αηδόνια, το οποίο βγήκε προσφάτως από την ανωνυμία του με την υπόθεση του Θησαυρού των Αηδονιών, ενός ανεκτίμητου συνόλου 312 χρυσών κοσμημάτων και άλλων αντικειμένων του 16ου-15ου αιώνος π.Χ., που βρέθηκε να κατέχει παρανόμως ο "αξιότιμος κύριος" Μάικλ Γουόρντ, Αμερικανός, επάγγελμα γκαλερίστας. Αναγκάσθηκε να επιστρέψει τον θησαυρό-αποδεδειγμένα προϊόν λαθρανασκαφής σε Μυκηναϊκούς τάφους στην πλαγιά δίπλα στο χωριό Αηδόνια, προκειμένου να μην αποκαλύψει τους αρχαιοκάπηλους που του έδωσαν τα αρχαία. Ο Γουόρντ κυκλοφορεί βεβαίως ελεύθερος... 

Οι ιερόσυλοι που σύλησαν μέσα σε μια νύχτα 15 Μυκηναϊκούς τάφους, καταστρέφοντας πολυτιμότατα και ίσως μοναδικά στοιχεία για τον Μυκηναϊκό κόσμο, παρέλειψαν πάνω στην βιασύνη τους να συλήσουν έναν τελευταίο τάφο.

 Βεβαίως, διέθεταν πολύ χρόνο να ολοκληρώσουν το αποτρόπαιο έργο τους, αφού η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία άργησε να εμφανισθεί, αλλά για άγνωστους λόγους-ευτυχώς-δεν το έκαναν. Τότε ξεκίνησε και η αντίστροφη μέτρηση για τον κλεπταποδόχο τους. Τα κοσμήματα και τα άλλα αντικείμενα που βρήκαν οι Έλληνες αρχαιολόγοι το 1980 μ.Χ. στον ασύλητο τάφο, ήταν πανομοιότυπα με τα 316 αντικείμενα που εκτέθηκαν στην γκαλερί του Μ. Γουόρντ τον Αρτεμίσιο (Απρίλιο) του 1993 μ.Χ.. Τρία χρόνια αργότερα, τα αμερικανικά δικαστήρια δικαίωσαν την Ελληνική πλευρά και σήμερα ο Θησαυρός των Αηδονιών έχει επιστρέψει στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεμέας, ύστερα από μια σύντομη στάση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών.

 Αν ρωτήσει κανείς πού βρίσκεται αυτό το Μυκηναϊκό νεκροταφείο, κανείς από την περιοχή δεν γνωρίζει.

 Οι αρχαιοκάπηλοι πρέπει να είναι ευτυχείς που σε αυτήν την ευλογημένη χώρα, ορισμένοι ανεύθυνοι (επιεικής ο όρος) επιτρέπουν το μεγαλείο της ιστορίας της να παραμένει αφύλακτο και ευπρόσιτο σε κάθε διεφθαρμένο, που μπορεί να συγκεντρωθεί απερίσπαστος στο ανίερο έργο του.

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΗΝ ΑΛΙΦΕΙΡΑ

Μετά τα Κρέστενα, μερικά χιλιόμετρα και επίσης μερικά χωριά παρακάτω, καθώς πάμε για την Αρκαδία, βρίσκεται το μικρό χωριό Αλίφειρα, όπως ονομαζόταν και η αρχαία Αρκαδική πόλη που ήταν χτισμένη στην κορυφή του γειτονικού λόφου.

 Λόφος δεν υπάρχει μέχρι τα ερείπια της πόλης, αλλά δεν είναι καθόλου δύσκολη η ανάβαση από την δυτική πλευρά του λόφου, που είναι και η ομαλότερη.

Οι μόνες ανασκαφές που έγιναν εδώ ήταν από τον καθηγητή Αναστάσιο Ορλάνδο, το 1932-35 μ.Χ., που απεκάλυψαν τα ερείπια του Ναού της Αθηνάς (αρχές του 5ου αιώνος π.Χ.) και του Ασκληπιείου (μέσα του 4ου αιώνος π.Χ.), καθώς και έξι μνημειακούς τάφους Μακεδονικής τεχνοτροπίας (αρχές του 3ου αιώνος π.Χ.) στην νότιο πλευρά του λόφου.

 Πολύ καλά σώζωνται και τα ερείπια των τειχών της, που ήταν πολύ γερά, αλλά ωστόσο δεν μπόρεσαν να την σώσουν όταν της επιτέθηκε ο Φίλιππος Ε' ο Μακεδών, το 219 π.Χ., γιατί οι αμυνόμενοι ήσαν λίγοι. Οι περισσότεροι κάτοικοί της την είχαν εγκαταλείψει από το 369 π.Χ., όταν μετακόμισαν ομαδικώς στην Μεγαλόπολη.

ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ

ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟΝ ΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ

Μετά την Δημητσάνα, Νοτίως της Ι. Μ. Προδρόμου, στον δρόμο που οδεύει προς το χωριό Ελληνικόν, στην δεξιά σχετική πινακίδα στρίβοντας, ο επισκέπτης οδηγείται στην αρχαία Γόρτυνα. Η μικρή αττή Αρκαδική πόλις φαίνεται πως παρήκμασε οριστικώς όταν οι κάτοικοί της μετακόμισαν ομαδικώς για λόγους ασφαλείας στην νεόκτιστη Μεγαλόπολη, το 369 π.Χ.. Στους Βυζαντινούς χρόνους το μέρος αυτό ξανα κατοικήθηκε. Ο οικισμός που αναπτύχθηκε εδώ, δίπλα ακριβώς στα ερείπια της αρχαίας πόλεως, ήταν ο πρώτος Ατσίχολος (πριν μεταφερθεί στην σημερινή του θέση κατά τον 17ο αιώνα μ.Χ.). Από τον Βυζαντινό Ατσίχολο, το μόνον που έμεινε όρθιο είναι ο Ναός του Αγίου Ανδρέου, του 11ου αιώνος, μία δίκλιτη βασιλική με τρούλο ψιλό λιγνο σαν καπέλο.
Οι πηγές δεν διέσωσαν πολλές πληροφορίες για την Γόρτυνα, πέρα από το γεγονός ότι εδώ, δίπλα στην όχθη του ποταμού Λούσιου με το κρύο νερό, λειτουργούσε ένα Ασκληπιείον, όπου υπήρχαν μάλιστα μαρμάρινα αγάλματα του Ασκληπιού και της Υγείας, έργα του φημισμένου γλύπτη Σκόπα. 

Τα αγάλματα αυτά δεν βρέθηκαν, αλλά τα ερείπια του Ασκληπιείου τα έφεραν στην επιφάνεια οι Γάλλοι αρχαιολόγοι το 1947-1956 μ.Χ.. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι ένα κυκλικό δωμάτιο με μωσαϊκό δάπεδο, όπου υπήρχαν εννέα λουτήρες, στους οποίους ερχόταν το νερό του Λουσίου με πήλινους σωλήνες. Ο ποταμός Λούσιος έλαβε το όνομά του από τους αρχαίους Γορτυνίους επειδή πίστευαν ότι εδώ έλουσαν τον μικρό Δία οι νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ.

ΦΑΡΑΙ, ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟΝ ΤΩΝ ΦΑΡΩΝ

Η Καλαμάτα από τα βάθη της Ιστορίας της υπήρξε μια από τις πιο φιλόξενες πόλεις της Ελλάδος. Στο φ15 της Οδύσσειας ο Όμηρος αναφέρει την φιλοξενία που προσέφερε στον Οδυσσέα ο Ορτίλοχος (ή Ορσίλοχος), ο μυθικός βασιλεύς της πόλεως που τότε λεγόταν Φαραί ή Φηραί. Μερικά έτη αργότερα, ο υιός του Ορτίλοχου Διοκλής φιλοξένησε στο ίδιο παλάτι τον υιό του Οδυσσέως Τηλέμαχο, την εποχή που ο Τηλέμαχος επισκεπτόταν τα παλάτια των Αχαιών βασιλέων αναζητώντας νέα για τον χαμένο πατέρα του (γ 488). Η πόλις είχε επίσης την φήμη ιαματικού κέντρου, που οφειλόταν στον Γόργασο και τον Νικόμαχο, τα δύο εγγόνια του Διοκλέους που έγιναν βασιλείς μετά από αυτόν (αφού οι δύο υιοί του σκοτώθηκαν στον Τρωικό Πόλεμο), οι οποίοι ήσαν και εγγονοί του Ασκληπιού από την πλευρά της μητρός τους. Εκτός από βασιλείς λοιπόν ήσαν και φημισμένοι ιατροί, και το θεραπευτήριό τους εξελίχθηκε σε Ιερό όπου λατρεύονταν αυτοί οι δύο Ασκληπιάδες ως θεοί μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Επίσης ο Ποσειδών είχε έναν μεγαλόπρεπο Ναό στην περιοχή των σημερινών Ακοβίτικων.

ΓΥΘΕΙΟ, ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΥΘΕΙΟΥ

Κάποτε, ο Ηρακλής είχε πάει στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει τον Απόλλωνα πώς θα μπορούσε να καθαρθεί από έναν μιαρό φόνο που είχε διαπράξει. Η Πυθία όμως, μόλις άκουσε το έγκλημά του τον έδιωξε από το Ιερό, λέγοντάς του πως ο Απόλλων έλειπε. Τότε ο Ηρακλής άρπαξε τον μαντικό Τρίποδα του Απόλλωνος και τον πήγε στην Φενεό, για να ιδρύσει δικό του Μαντείο και να συμβουλεύσει μόνος τον εαυτό του!

 Ο Απόλλων άκουσε τις φωνές της Πυθίας, κατέβηκε από τον Όλυμπο και πήγε στην Φενεό για να πάρει πίσω τον Τρίποδα, αλλά ο Ηρακλής προτίμησε να παλέψει με τον Απόλλωνα παρά να δώσει πίσω το κλοπιμαίο. Η πάλη ήταν σκληρή και αμφίρροπη, μέχρι που επενέβη ο Δίας με έναν κεραυνό και σταμάτησε αυτήν την σύγκρουση. Διέταξε τον Ηρακλή να επιστρέψει τον Τρίποδα, υποχρέωσε τους δύο υιούς του να δώσουν τα χέρια και τους ζήτησε να χτίσουν μαζί μια πόλη, ως σύμβολο της συμφιλίωσής τους. Έτσι χτίσθηκε το Γύθειο.

Φαίνεται πως το Γύθειο ήταν ένα αραιοκατοικημένο χωριό, πολύ μικρό και ήσυχο, γιατί εδώ, στο κατάφυτο νησάκι Κρανάη (που σήμερα δεν είναι νησί αφού ένας μόλος το ενώνει από το 1896 μ.Χ. με την ξηρά) βρήκε καταφύγιο ο Πάρις αφότου απήγαγε την Ελένη, οπότε και την έκανε "δική του" για πρώτη φορά. 

Προτού προχωρήσουν για την Τροία, ο Πάρις έχτισε στην ξηρά, απέναντι ακριβώς από το μικρό νησάκι, έναν Ναό προς τιμήν της Αφροδίτης. Όμως, μόλις επέστρεψε ο Μενέλαος νικητής από την Τροία, με την Ελένη στην αγκαλιά του, έχτισε ακριβώς δίπλα ένα Ιερό της Θέτιδος (θεά της Δικαιοσύνης)!

Τα ευρήματα που έχουν έλθει στην επιφάνεια από τις ανασκαφές των αρχαιολόγων, βεβαιώνουν ότι στην βάση του λόφου όπου βρίσκεται το σημερινό Γύθειο, υπήρχε μια προ'ι'στορική πόλη των Αχαιών ή Μινύων, καθώς και ένας εμπορικός σταθμός Φοινίκων που βρίσκονταν εδώ για να ψαρεύουν και να εμπορεύονται κοχύλια πορφύρας.

 Η ζωή κυλούσε ήρεμα στο μικρό αυτό παραθαλάσσιο χωριό, μέχρι που οι Σπαρτιάτες επέλεξαν το Γύθειο για ναύσταθμο του πολεμικού τους στόλου. Γύρω στο 455 π.Χ. οι Αθηναίοι κατέλαβαν το Γύθειο και κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις των Σπαρτιατών, αλλά οι Σπαρτιάτες γρήγορα επανήλθαν και αυτή την φορά οχύρωσαν το λιμάνι τους με απόρθητα τείχη, που άντεξαν στην επίθεση του Επαμεινώνδα το 369 π.Χ. και του Φιλίππου Ε' το 218 π.Χ., αλλά όχι και στην πολιορκία των Ρωμαίων το 195 π.Χ.. Στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας το Γύθειο γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή του, γιατί έγινε εμπορικό κέντρο και εξαγωγικός λιμήν της ομοσπονδίας των 24 λακωνικών πόλεων που ήταν γνωστή με το όνομα Κοινό των Ελευθερολακώνων. Από τον λιμένα του φορτωνόταν σε πλοία ο περίφημος πορφυρίτης λίθος που οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν για να χτίσουν τα μέγαρά τους, πολυτελή υφάσματα βαμμένα με πορφύρα, γεωργικά προ'ι'όντα της Λακωνίας και ένα νόστιμο τυρί που το αναφέρει και ο Λουκιανός στους Εταιρικούς Διαλόγους του (14, 414).

Από εκείνη την εποχή είναι και το αρχαίο θέατρο του Γυθείου, που το έφερε στο φως ο αρχαιολόγος Ανδρέας Σκιάς το 1891 μ.Χ., πλήρως εγκαταλελειμμένο σήμερα (εκτός από την περίοδο που γίνονται παραστάσεις, κατά τις καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου), χωρίς καν μια πινακίδα που να βοηθά τον επισκέπτη να το βρει.

2015-Στο πλαίσιο του εορτασμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο δήμος Ανατολικής Μάνης μέσω του Νομικού Προσώπου Πολιτισμού & Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και συγκεκριμένα την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, πραγματοποίησε μία εκπαιδευτική διαδραστική παράσταση θεατρικού παιχνιδιού με θέμα «Ο κύκλος του νερού».

 Και όχι μόνον αυτό, αλλά και όλο το πλάτωμα μπροστά ακριβώς από το θέατρο ο Δήμος το έχει κάνει χώρο σταθμεύσεως των απορριμματοφόρων και των άλλων βαρέων οχημάτων του.

Η οδός Αρχαίου Θεάτρου καταλήγει σε ένα στρατόπεδο, ακριβώς δίπλα από το θέατρο, το οποίο στρατόπεδο στο μεγαλύτερο μέρος του "κάθεται" πάνω στον αρχαιολογικό χώρο, και μάλιστα τον Χειμώνα του 2001 μ.Χ. ήλθαν στο φως σημαντικά αρχιτεκτονικά λείψανα ρωμα'ι'κών και βυζαντινών χρόνων, κατά τις εργασίες επεκτάσεως του ΚΨΜ της μονάδος. Ευτυχώς οι αρχαιολόγοι απαγόρευσαν τις οικοδομικές εργασίες, τα αρχαία σκεπάσθηκαν προσωρινά με χώμα, και όλοι περιμένουν την ευλογημένη ημέρα που το στρατόπεδο αυτό θα μεταφερθεί σε άλλο σημείο και θα αποκαλυφθεί ο σημαντικός αυτός αρχαιολογικός χώρος.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΜΙΟΝΗ

Οι μακρινοί κάτοικοι αυτής της περιοχής, οι αρχαίοι Ερμιονείς, είχαν υιοθετήσει τον μύθο ότι οικιστής της πανάρχαιας πόλεώς τους ήταν ο Ερμίων, ένας εγγονός του βασιλιά του Άργους Φορωνέου. Είχαν φθάσει ήδη από τους Ομηρικούς χρόνους σε μία αξιοζήλευτη ακμή, χάρη κυρίως στην επεξεργασία και το εμπόριο της πορφύρας, αυτού του βαθυκόκκινου χρώματος που έφτιαχναν με την επεξεργασία ενός θαλάσσιου οστρακόδερμου. Σέβονταν την θάλασσα και μάλιστα τηρούσαν με έναν λαμπρό Ναό τον Ποσειδώνα (ίσως σε αυτόν τον ναό ανήκουν τα θεμέλια στην άκρη του δασωμένου ακρωτηρίου που σήμερα ονομάζεται Μπίστης) και είχαν πλουτίσει από το εμπόριο της πορφύρας. Ανασκαφές δεν έχουν γίνει και ούτε πρόκειται να γίνουν, αφού τα λείψανα της αρχαίας Ερμιόνης είναι θαμμένα κάτω από το σημερινό χωριό.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΜΟΥΣΤΑΪΡΑ, ΜΙΑΣ ΣΚΟΤΕΙΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΜΙΟΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΥ, ΟΠΟΥ Ο ΑΒΑΣ ΦΟΥΡΜΟΝ, ΜΕΓΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΑΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ, ΑΦΗΣΕ ΤΑ ΒΕΒΗΛΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ

Όταν πέρασε από εδώ ο Παυσανίας ο Περιηγητής, το 150 μ.Χ., μέτρησε 17 Ναούς και Ιερά! Ούτε ίχνος από αυτά δεν είναι σήμερα ορατό, με εξαίρεση το Ιερόν της Δήμητρας, που κατά πάσα πιθανότητα βρισκόταν ακριβώς στο σημείο όπου είναι χτισμένος ο σημερινός Μητροπολιτικός Ναός των Ταξιαρχών, στην βόρειο άκρη της Ερμιόνης (σώζονται μερικά λείψανα από τον περίβολο του Ιερού κοντά στην εκκλησία) και ένα Ιερόν του Διός στην νοτιοδυτική κορυφή του υψώματος Προφήτης Ηλίας. σε ύψος 227 μ. και σε απόσταση 2 χλμ. ανατολικώς του λιμένος της Ερμιόνης. 

Οι Ερμιονείς έδειξαν στον Παυσανία και ένα πηγάδι-βάραθρο πλησίον της πόλεώς τους, από όπου πίστευαν ότι ανέβηκε ο Ηρακλής όταν πήγε στον Άδη και γύρισε με τον Κέρβερο. Θεωρούσαν μάλιστα-όπως αναφέρει ο Στράβων, 8,VI,12-ότι οι ψυχές των νεκρών τους κατέβαιναν από εκεί κατευθείαν στον Άδη, και γιαυτό δεν έβαζαν οβολό στο στόμα των νεκρών, τα γνωστά "περατιάτικα" που ζητούσε ο Χάρος για να περάσει με την βάρκα του τις ψυχές των νεκρών στον Κάτω Κόσμο.

Όταν όμως ο Αιγέας πήγε στην Τροιζήνα για να του ερμηνεύσει ο σοφός Πιτθέας, ένα χρησμό, βρήκε την ευκαιρία να νομιμοποιήσει το εξώγαμο. Ο μυθικός βασιλιάς των Αθηνών, Αιγέας ( 1270 π.Χ.) γιος του Ερεχθίδη Πανδίονα του Β, παντρεύτηκε πολλές φορές, χωρίς να καταφέρει να αποκτήσει διάδοχο.Ηλικιωμένος πια κατέφυγε στο Μαντείο των Δελφών για να ζητήσει τη γνώμη του.

 Εκεί πήρε το χρησμό:

 « Ασκού τον προύχοντα ποδάρνα, φέρτατε λαών, μη λύσης, πριν γουνόν Αθηναίων αφικέσθαι».

Δηλαδή: « Μη λύσεις τον προεξέχοντα πόδα του ασκού, μεγάλε αρχηγέ των λαών, πριν φθάσεις εις τον δήμον Αθηναίων».

 Ο Πιτθέας αντελήφθη την έννοια του χρησμού, αλλά την απέκρυψε. Ύστερα δώρισε στον Αιγέα έναν ασκό με παλιό εκλεκτό κρασί.Ο Αιγέας ανύποπτος άνοιξε τον ασκό και ήπιε όλο το περιεχόμενο, πράγμα που απαγόρευε ο χρησμός.

 Κι όπως ήταν φυσικό μέθυσε.Τότε ο Πιτθέας βρήκε την ευκαιρία να τον κοιμίσει με την πολύ νεαρή κόρη του την Αίθρα. Αυτό το έκανε ο Πιτθέας για να καλύψει τις ερωτικές σχέσεις της Αίθρας με τον απόγονο του Καλαυρού.

Όταν ο Aιγέας συνήλθε από το μεθύσι του και απέκτησε συνείδηση του περιβάλλοντος και των γεγονότων, και χωρίς να ξέρει τι ιδιαίτερα συνέβαινε, συνέστησε στην Αίθρα, αν από την ένωσή τους, γεννιόταν αγόρι, να το ανάτρεφε αντάξια του πατέρα του και του παππού του.

Υστερα την πήγε στο δρόμο που οδηγούσε στην Ερμιόνη, όπου υπήρχε ογκώδης βράχος που ονομαζόταν «βωμός Σθενίου Διός»,- υποδεικνύεται σήμερα αυτή η πέτρα από την αρχαιολογία - και τοποθέτησε κάτω από αυτήν το σπαθί και τα σανδάλια του.

Απέναντι από την Ερμιόνη και σε απόσταση περίπου 4 μιλίων βρίσκεται το νησάκι Δοκός. Ανθρώπινα ίχνη δεν υπάρχουν στο μικρό και εντελώς άγονο αυτό νησί, πέρα από τον φέρο στις νότιες ακτές, 5-6 μισογκρεμισμένες καλύβες και 2-3 ερημοκλήσια.

 Στα τέλη της Μυκηναϊκής εποχής όμως (γύρω στο 1.300-1.200 π.Χ.) είχε αναπτυχθεί στην άκρη Κομμένη Μύτη (στην βορειοανατολική γωνιά του νησιού) ένας μεγάλος και οχυρωμένος Μυκηναϊκός οικισμός που πιθανότατα να ήταν ένας Μυκηναϊκός σταθμός για τον έλεγχο και την εξυπηρέτηση του θαλάσσιου εμπορικού δρόμου από τον Αργολικό στον Σαρωνικό κόλπο.

Ευρήματα από την νεκρόπολη της Αρχαίας Ερμιόνης

ΑΡΧΑΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: MYΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ-β' ΜΕΡΟΣ..ΕΔΩ