ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΡΟΔΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΛΑΩΝ

Περίαπτο από χρυσό σε σχήμα ροδιού. Μυκήνες, νεκροταφείο Καλκάνι. Θαλαμωτός τάφος 518 (15ος-14ος αι. π.Χ.). Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. ευρ. Π 6490.

Στο κείμενο που ακολουθεί η δρ Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη, αρχαιολόγος στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και επιμελήτρια της Συλλογής Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων του Μουσείου, παρουσιάζει ένα χρυσό ομοίωμα ροδιού από τις Μυκήνες. 
Στην Αίθουσα 4 των Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (Προθήκη 31, αρ. ευρ. ΕΑΜ Π 6490), εκτίθεται ένα από τα ωραιότερα ομοιώματα ροδιού σε χρυσό, που προέρχεται από το νεκροταφείο στο Καλκάνι (Θαλαμωτός τάφος 518) των Μυκηνών. Αυτό το μικροσκοπικό περίαπτο των 2 εκ. που διακοσμείται με κοκκίδωση και φέρει κρίκο για την ανάρτησή του, συνόδευσε στην τελευταία του κατοικία ένα εκλεκτό μέλος της μυκηναϊκής κοινωνίας. Από τον ίδιο τάφο άλλωστε, που χρονολογείται στη στροφή του 15ου προς τον 14ο αι. π.Χ., προέρχονται δεκάδες χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, μία αριστουργηματική ελεφάντινη πυξίδα (κοσμηματοθήκη) και το αρτιότερα σωζόμενο οδοντόφρακτο κράνος, με παραγναθίδες και λοφίο.

Περιδέραιο με χρυσά περίαπτα ρόδια, από τον Τάφο III του Ταφικού Κύκλου Α των Μυκηνών (16ος αι. π.Χ.). Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. ευρ. Π 27.

Αν και ο συσχετισμός του ροδιού με τη γονιμότητα αλλά και το θάνατο μέσα από την εικονογραφία μαρτυρείται από τον 11ο αι. π.Χ. στην Ανατολική Μεσόγειο, φαίνεται ότι ήδη κατά τη Μυκηναϊκή εποχή (16ος-12ος αι. π.Χ.), ο καρπός χρησιμοποιούνταν στο Αιγαίο πιθανότατα ως σύμβολο της μεταθανάτιας ζωής.  Αυτό μαρτυρούν τα δεκάδες σκεύη και κοσμήματα σε σχήμα ροδιού, από ύλες εξωτικές ή δυσεύρετες, όπως γυαλί, φαγεντιανή και ελεφαντόδοντο, που έχουν αποκαλυφθεί ανάμεσα σε πολυτελή κτερίσματα πλούσιων ταφών της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Εξάλλου, στο ναυάγιο του 14ου αι. π.Χ. από το Κας (Uluburun) της νοτιοδυτικής Τουρκίας, το οποίο μετέφερε πολύτιμες ύλες και εξωτικά προϊόντα, πιθανόν από τη Συρία προς το Αιγαίο, ανευρέθηκαν χιλιάδες σπόροι ροδιού στο εσωτερικό αγγείων αλλά και αποξηραμένα περιβλήματα καρπών.

Δεν μπορεί βεβαίως να υποστηριχθεί η επιβίωση του συμβολισμού του από μία τόσο μακρινή εποχή έως σήμερα. Εντούτοις, η σχετικά πρόσφατη αποκάλυψη στην ακρόπολη της Τίρυνθας μίας τοιχογραφίας του 14ου αι. π.Χ., με πομπή γυναικών που μεταφέρουν μικρά κορίτσια ή είδωλα με κλαδιά ροδιάς στα χέρια, υποδεικνύει ότι οι Μυκηναίοι προσέδιδαν στο ρόδι θρησκευτικές ή άλλες ιδιότητες, που ίσως να μην  απείχαν πολύ από τις σημερινές.

Και ποιος ξέρει, πιθανόν το μικροσκοπικό περίαπτο των Μυκηνών να μεταφέρει αδιάκοπα μέσα στους αιώνες την ευχή για μια νέα αρχή!

Symbolo di Fertilita (ΣΎΜΒΟΛΟ ΕΥΦΟΡΊΑΣ) γράφει η πινακίδα που συνοδεύει τον αρχαίο καρπό του Ροδιού,που βρέθηκε στην φαραωνική Αίγυπτο την περίοδο του Νέου Βασιλείου, ΧVIII-XX Δυναστεία, 1550-1070 π.χ. Αιγυπτιακό Μουσείο Τορίνο.

Πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια, την 3η χιλιετία προ Χριστού, η ροδιά είναι βέβαιο ότι φύεται στη Σαντορίνη. Στις ανασκαφές που έφεραν στο φως την προϊστορική πόλη στο Ακρωτήρι εντοπίζεται απανθρακωμένο ξύλο ροδιάς. Από τη Σαντορίνη είναι και τα δίχρωμα αγγεία του 17ου προ Χριστού αιώνα, που έχουν κεντρικό ζωγραφικό μοτίβο τους το ρόδι.

Στη Μινωική Κρήτη έχουν βρεθεί αγγεία που είχαν τελετουργική χρήση, όπως το αγγείο σε σχήμα ροδιού, του 17ου προ Χριστού αιώνα, (Μεσομινωική III περίοδος), που βρέθηκε στο ανάκτορο της Φαιστού και του αποδίδεται τελετουργική χρήση. Στο παλάτι της Κνωσού έχουν βρεθεί  οστέινα ομοιώματα άνθους ροδιού, που χρονολογούνται στην Υστερομινωική ΙΑ περίοδο, δηλαδή στον 16ο προ Χριστού αιώνα.

Και από τις τελετουργίες με τα ρόδια στα Μινωικά Ανάκτορα της Κρήτης, να πάμε στο Αιγαίο και στη Μήλο αυτή τη φορά του 17ου προ Χριστού αιώνα (στην πόλη της Φυλακωπής III ), απ’ όπου και έχουν έρθει στο φως ανασκαφικά, αγγεία με παραστάσεις ροδιού.

Ρόδια έχουν βρεθεί και στις Μυκήνες (Ταφικός Κύκλος Α, τάφος III, γυναικών, 16ος προ Χριστού αιώνας). Είναι ένα περιδέραιο με πολλά μικρά χρυσά ρόδια, σύμβολα της αφθονίας.

Απεικόνιση ροδιού σε μια πρόχου από την πόλη της Φυλακωπής III, στη Μήλο (1650-1450 προ Χριστού)

Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ρόδια όμως έχουν βρεθεί και στην Ακρόπολη των Αθηνών, σύμβολα και εδώ ευκαρπίας, γονιμότητας και ευδαιμονίας. Τα ρόδια ήταν αναθήματα στην Αθηνά από τους Αθηναίους, ιδιαίτερα τον 6ο προ Χριστού αιώνα. Μια από τις Κόρες της Ακρόπολης (570 π.Χ.) κρατάει ρόδι στο αριστερό της χέρι και στο δεξί ένα στεφάνι.

Καρπός πολυσήμαντος, με μια μεγάλη διαδρομή στο χρόνο και με τους ανθρώπους να εναποθέτουν πάνω του ευχές, προσδοκίες και δοξασίες, που διασώζονται ακόμη και σήμερα.


Χρήσιμος καρπός για τους γιατρούς και την ιατρική της αρχαιότητας, ενώ και η σύγχρονη ιατρική επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα του ροδιού και τις ευεργετικές του ιδιότητες. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος να πιστεύουν οι γιατροί της αρχαιότητας, ότι «το ρόδι είναι θαυματουργό».

Ορειχάλκινο ρόδι από την Ακρόπολη της Αθήνας, αφιέρωνα στην Αθηνά,

όπως συνήθιζαν στην αρχαιότητα οι Αθηναίοι/Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Και οι αλχημιστές δεν έμειναν αδιάφοροι για το ρόδι και τις δοξασίες που το ακολουθούν. Αυτοί λένε ότι το όνομα του ροδιού και της ροδιάς συνδέεται με τη λέξη «Ρόδος» και σημαίνει τη «ροή» και τη «δύναμη». Οι ίδιοι θεωρούν ότι ο κάλυκας-στέμμα στην κορυφή του καρπού του ροδιού είναι απεικόνιση του ήλιου και των ακτίνων του, ενώ τα κόκκινα σπόρια στο εσωτερικό του είναι τα διάπυρα σπλάχνα της γης. Άρα, το ρόδι-ροή-δύναμη είναι η αδιάκοπη ροή του σύμπαντος και η ζωή στη Γη, με τον ζωοδότη ήλιο.

Στην αρχαία Ελλάδα το ρόδι ήταν έμβλημα πολλών γυναικείων θεοτήτων και η χρήση του είχε θέση στη λατρεία του. Η Ήρα, η Αθηνά, η Αφροδίτη, η Δήμητρα και η Περσεφόνη είναι ορισμένες από τις θεότητες αυτές.


Στην εορτή των Θεσμοφορίων, προς τιμή της Δήμητρας, οι γυναίκες έτρωγαν σπόρους ροδιού για να έχουν ευημερία και γονιμότητα, ενώ η Ήρα, Θεά προστάτιδα του γάμου, έχει έμβλημά της το ρόδι, που κρατά στο χέρι της.

Στα Ελευσίνια Μυστήρια, απ’ όπου προσπαθούν να «αντιγράψουν» πράγματα οι Αλχημιστές και οι Illuminati, οι Ιεροφάντες (Ιερείς της Δήμητρας στην Ελευσίνα) ήταν στεφανωμένοι με κλαδιά ροδιάς στη διάρκεια των Μεγάλων Μυστηρίων. Ωστόσο, απαγορευόταν στους μύστες να τρώνε ρόδια, γιατί υπήρχε η δοξασία ότι το ρόδι, ως καρπός γονιμότητας είχε την ιδιότητα να κάνει την ψυχή να κατεβαίνει στη σάρκα.

Μέχρι και τον 8ο προ Χριστού αιώνα, εκτός των άλλων συμβολισμών του, το ρόδι ήταν και έμβλημα κύρους και η χρήση του ή η κατανάλωσή του επιτρεπόταν μόνο στους ισχυρούς. Από τον 8ο όμως αιώνα και μετά η χρήση του περνάει σιγά-σιγά και στα λαϊκά στρώματα, ενώ η παρουσία του στα ταφικά έθιμα γίνεται όλο και πιο έντονη.


Η σύγχρονη επιστήμη διαπιστώνει ότι το ρόδι είναι πλούσιο σε βιταμίνες A, C, και E, σε φυλλικό οξύ, σίδηρο και κάλιο. Διαπιστωμένες είναι και οι αντιοξειδωτικές του ουσίες (τανίνη, ελλαγικό οξύ και ανθοκυανίνη), με μεγάλη αντιοξειδωτική δράση.

Το «Χάσμα» στο Πλουτώνιο της Ελευσίνας, απ’ όπου πιστεύεται ότι ανεβοκατέβαινε στον Άδη η Περσεφόνη.Διακρίνεται ένα σπασμένο ρόδι, αφημένο εκεί, προφανώς από σημερινούς «μύστες», που τιμούν ακόμη την «Κόρη» και τα «Μυστήρια».

Οι ευεργετικές ιδιότητες του ροδιού εξυμνούνται σε πολλούς παπύρων των φαραωνικών χρόνων της Αιγύπτου, με ιατρικό, φαρμακευτικό ή και άλλο περιεχόμενο (δοξασίες καλοτυχίας και ευγονίας). Οι Αιγύπτιοι των φαραωνικών χρόνων φαίνεται να πιστεύουν ότι το ρόδι μπορεί να τους εξασφαλίσει ακόμη και την αιωνιότητα γι’ αυτό και συνοδεύει τους νεκρούς στους τάφους.


Καρπός ζωής, ζουμερός και νόστιμος στην πραγματικότητα, το ρόδι σκορπάει τους λαμπερούς κόκκινους σπόρους του στο κατώφλι της καινούριας χρονιάς, με την ελπίδα και την προσδοκία να είναι λαμπερή, «νόστιμη», ανέφελη και ευτυχισμένη.

Πηγή 
archaiologia.gr
zervonikolakis.lastros.net