ΤΟ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟ ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ (SS Kurtuluş) 1941-ΤΟ ΠΛΟΙΟ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ (BINTEO)

«Έρχεται το Κουρτουλούς, έρχεται το Κουρτουλούς!». Εκείνο το πρωινό της 13ης Οκτωβρίου του 1941 οι Αθηναίοι κατέκλυσαν το λιμάνι του Πειραιά εξαντλημένοι από την πείνα, εξαντλημένοι από την Κατοχή. Ανεμίζοντας τουρκικές σημαίες περίμεναν το Κουρτουλούς, το πλοίο που έφτανε από την Τουρκία γεμάτο τρόφιμα.

Το «Κουρτουλούς» (Kurtuluş=Απολύτρωση) ναυπηγήθηκε το 1883 στο ναυπηγείο Caird Purdic της Βρετανίας . Ήταν ένα ατμόπλοιο μήκους 76,5 , πλάτους 10,67 και ύψους 6,43 μέτρων στο οποίο δόθηκε το όνομα «Ευριπίδης». Αφού πραγματοποίησε πάρα πολλά ταξίδια υπό τις σημαίες της Βραζιλίας, της Ιταλίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας και της Σερβίας, κατά το Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε μεταγωγικό του ρωσικού στόλου. Το 1924 το αγόρασαν από τη Σερβία οι Τούρκοι αδελφοί Καλκαβανζαντέ και τα πρώτα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας πραγματοποιούσε μεταφορές εντός των χωρικών υδάτων της Τουρκίας φέροντας το όνομα «Τεσβίκιγιε» αρχικά και στη συνέχεια «Μπουλέντ». Το 1934 πουλήθηκε στην εταιρία των αδελφών Ταβιλζαντέ και μετονομάστηκε σε «Κουρτουλούς».

Το 1941 το πλοίο ενοικιάστηκε στην Ερυθρά Ημισέληνο προκειμένου να μεταφέρει τρόφιμα την Ελλάδα. Στα τέσσερα ταξίδια που πραγματοποίησε προς το λιμάνι του Πειραιά στο διάστημα 1941-42 μετέφερε συνολικά 7.100 τόνους τρόφιμα για τον λαό της Αθήνας. Στις 29 Φεβρουαρίου του 1942 και ώρα 9.15 λόγω ισχυρής καταιγίδας το πλοίο προσέκρουσε σε βράχια στην περιοχή που είναι σήμερα γνωστή ως «Κουρτουλούς Μπουρνού» κοντά στο χωριό Σαραϊλάρ του νησιού Μαρμαρά και βυθίστηκε.

Το πλοίο Κουρτουλούς μετέφερε συνολικά 7.100 τόνους βοήθεια.

Παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή και στην Τουρκία επικρατούσε φτώχεια ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας Ισμέτ Ινονού, ο στρατηγός που πριν 19 χρόνια πολέμησε κατά των Ελλήνων, υπέγραψε την απόφαση για την αποστολή τροφίμων στην Ελλάδα δια της Ερυθράς Ημισελήνου και η τουρκική κυβέρνηση δεσμεύτηκε για την αποστολή 50.000 τόνων βοήθειας. Στην εκστρατεία βοήθειας προς την Ελλάδα συμμετείχε ο βρετανικός Ερυθρός Σταυρός καθώς και Έλληνες της Αμερικής.

Το «Κουρτουλούς» ξεκίνησε στις 13 Οκτωβρίου 1941 με την πρώτη παρτίδα βοήθειας προς τον Πειραιά όπου το πλήρωμά του αντίκρισε με τρόμο ένα λιμάνι που έμοιαζε με νεκροταφείο πλοίων. Το λιμάνι είχε βομβαρδιστεί και το «Κουρτουλούς» με δυσκολία πέρασε ανάμεσα από τα απομεινάρια των ναυαγίων για να φτάσει στην ξηρά όπου χιλιάδες Αθηναίοι περίμεναν για ώρες ολόκληρες τη βοήθεια. Το πλήρωμα του «Κουρτουλούς» είχε επηρεαστεί τόσο πολύ από την εικόνα της πείνας που έδωσε ακόμη και τα τρόφιμα που είχε κρατήσει για την επιστροφή. Σε κάθε ταξίδι του στο Πειραιά το πλήρωμα του «Κουρτουλούς» αντίκριζε μια κατάσταση χειρότερη από την προηγούμενη.

Στα τέσσερα ταξίδια που πραγματοποίησε το «Κουρτουλούς» προς το λιμάνι του Πειραιά μετέφερε συνολικά 7.100 τόνους βοήθεια, η οποία, αν και δεν ήταν επαρκής να λύσει το πρόβλημα της πείνας στην Αθήνα, κατέστησε το καράβι «θρύλο» για τον ελληνικό λαό. Στις 20 Φεβρουαρίου 1942, την ημέρα που το «Κουρτουλούς» πραγματοποιούσε το πέμπτο και μοιραίο του ταξίδι, μετέφερε άλλους 2.000 τόνους βοήθειας. Το 36μελές πλήρωμα σώθηκε αλλά η βοήθεια δεν έφτασε ποτέ στον πεινασμένο λαό της Αθήνας. Στις 20 Φεβρουαρίου του 1942, λόγω ισχυρής καταιγίδας στη θάλασσα του Μαρμαρά, έπεσε στα βράχια και βυθίστηκε. Και τα τριαντατέσσερα μέλη του πληρώματος σώθηκαν. Η περιοχή όπου βυθίστηκε το τουρκικό πλοίο ονομάστηκε Κουρτουλούς Μπουρνού (Ακρωτήριο Κουρτουλούς). Η ανθρωπιστική βοήθεια από την Τουρκία στην Ελλάδα συνεχίστηκε με άλλα πλοία μέχρι το 1946.

Σκίτσο της εποχής

Ένα κομμάτι ξύλο που απέμεινε από το ναυάγιο του «Κουρτουλούς», του θρυλικού τουρκικού καραβιού που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στην Ελλάδα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίστηκε στα δύο για να δοθεί στα Ναυτικά Μουσεία της Αθήνας και της Κωνσταντινούπολης ως σύμβολο της ελληνοτουρκικής φιλίας.

ΤΟ ΠΛΟΙΟ ΠΟΥ ΕΦΕΡΝΕ ΤΗΝ «ΕΛΠΙΔΑ», ΒΙΝΤΕΟ

Τατάβλα

ΒΙΝΤΕΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟ ΟΠΟΥ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ(ΤΑΤΑΒΛΑ/KURTULUS)

From Tatavla to Kurtulus - Tatavla’dan Kurtuluş’a - Από τα Ταταύλα στο Κουρτουλούς from georgios makkas on Vimeo.


ΤΑ ΤΑΤΑΒΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ

Το Kurtuluş είναι μια κοσμοπολίτικη γειτονιά του Şişli, του οποίου ο πληθυσμός αποτελείται από Τούρκους, Έλληνες (τώρα σχεδόν εντελώς μεταναστευμένοι), τους Αρμένιους (που ακόμα ζουν εκεί σε αριθμούς ), Οι Κούρδοι (που είναι σχετικά πρόσφατοι οικονομικοί μετανάστες) και οι Εβραίοι (που εξακολουθούν να ζουν εκεί σε αριθμούς). Το τουρκικό όνομα ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ σημαίνει "ανεξαρτησία" ή "απελευθέρωση, ΣΩΤΗΡΊΑ".

Ιστορία
Η συνοικία χτίστηκε αρχικά τον 16ο αιώνα ως οικιστική περιοχή για τους Έλληνες της Χίου, που εγκαταστάθηκαν εδώ για να εργαστούν στα κύρια ναυπηγεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βρίσκονταν στη γειτονική συνοικία Kasımpaşa. Το 1832, μια πυρκαγιά σάρωσε και κατέστρεψε εντελώς τη συνοικία με 600 σπίτια και 30 καταστήματα. Το Τατάβλα--Tatavla αναδύθηκε ως εντελώς ελληνικό κομμάτι της Κωνσταντινούπολης, ενώ κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα έφθασε σε πληθυσμό 20.000 κατοίκων και φιλοξένησε πολλές ορθόδοξες εκκλησίες, σχολεία και ταβέρνες. Ονομάστηκε Μικρή Αθήνα λόγω του ελληνικού χαρακτήρα της. Το όνομα της γειτονιάς μετατράπηκε σε Kurtuluş, έξι χρόνια μετά την ίδρυση της Δημοκρατίας της Τουρκίας, για την ανοικοδόμησή του και συμβολίζει την αναζωογόνησή του, μετά από πυρκαγιά που κατέστρεψε τη γειτονιά στις 13 Απριλίου 1929, με 207 σπίτια να χάνονται στις φλόγες. Παρά την αναταραχή του βαλκανικού πολέμου, που ακολούθησε ο Παγκόσμιος Πόλεμος και ο επόμενος Ελληνοτουρκικός πόλεμος (1919-1922) και η καταστροφική πυρκαγιά, η γειτονιά συνέχισε να διατηρεί μεγάλο ελληνικό πληθυσμό και ατμόσφαιρα, τουλάχιστον μέχρι τις ταραχές του 1955. Ήταν συνήθως η κατοικημένη περιοχή για τους Έλληνες με χαμηλότερο εισόδημα, σε αντίθεση με, για παράδειγμα, την Tarabya στον Βόσπορο, όπου ζούσαν πλουσιότεροι Έλληνες καθώς και πλούσιοι Τούρκοι και Ευρωπαίοι. Παρ 'όλα αυτά, πολλά όμορφα σπίτια χτίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, μερικά από τα οποία παραμένουν σήμερα.
Το Kurtuluş, ήταν επίσης ο τόπος όπου τελείωσε το καρναβάλι Baklahorani, ένα ετήσιο γεγονός που ηγείται η ελληνική κοινότητα της πόλης, το οποίο απαγορεύτηκε από τις τουρκικές αρχές το 1943, αλλά αναβιώθηκε το 2010.


Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ

Είναι γνωστό πως στα σκοτεινά χρόνια της κατοχής, οι Γερμανοί κατακτητές είχαν επιβάλει μεταξύ άλλων στον Ελληνικό λαό και την υποχρέωση σίτισης όχι μόνο των γερμανικών στρατευμάτων που βρίσκονταν στην Ελλάδα, αλλά και εκείνων που δρούσαν στην Αφρική, των γνωστών "Άφρικα Κόρπς". Με βάση την απόφαση αυτή κάθε διαθέσιμος πόρος που υπήρχε εντός της ελληνικής επικράτειας, κατασχόταν είτε προς άμεση κατανάλωση από τους κατακτητές, είτε για την αποστολή του στην Βόρεια Αφρική. 

Τότε οι σύμμαχοι και κύρια οι Άγγλοι, αποφάσισαν την διακοπή αποστολής κάθε επισιτιστικής βοήθειας, προς τον δοκιμαζόμενο λαό, ακόμα και εκείνων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού προς τα αστικά κέντρα που πλήττονταν ιδιαίτερα, καθώς έτσι πίστευαν πως θα έπλητταν τους Γερμανούς.

Ο απόλυτος αποκλεισμός της Ελλάδας ήταν αδικαιολόγητος καθότι άφηνε αδιάφορους τους Γερμανούς κατακτητές, ενώ οδηγούσε στην εξόντωση χιλιάδες Έλληνες από τον λιμό! Παράλληλα μια φίλη και σύμμαχος δύναμη όπως η Βρετανία, στερούσε ουσιαστικά το κίνητρο από τους Έλληνες στρατιώτες που συνέχιζαν να αγωνίζονται στις τάξεις της στην Β. Αφρική, όταν γνώριζαν πως οι οικογένειές τους πίσω στην Ελλάδα, είχαν καταδικαστεί σε λιμοκτονία! Δυστυχώς μόνο προς τα τέλη του 1942, έγινε αντιληπτό εκ μέρους των Συμμάχων, ότι το συμφέρον τους επέβαλε την αποστολή τροφίμων για την επιβίωση του λαού. Έτσι μέχρι να γίνει άρση του συμμαχικού αποκλεισμού, παρά τις απεγνωσμένες εκκλήσεις της ελεύθερης Ελληνικής Κυβέρνησης από την Αίγυπτο, της Ελβετίας και του Αγγλικού Τύπου, ο Πειραιάς κύριο λιμάνι της χώρας χρησιμοποιείτο μόνο προς εξαγωγές, αφού ουδεμία εισαγωγή ήταν επιτρεπτή!

Στην περίοδο αυτή η Ελλάδα έχει σαν μετρική μονάδα την οκά η αναλογία είναι η πιο κάτω :

1 οκά =  400 δράμια  = 1 κιλό 1.280 γραμμάρια ( από τα 400 δράμια προέρχεται η φράση «τα έχει τετρακόσια»).

Ο Λιμός προ των πυλών:

Στις 15 Δεκεμβρίου 1941, κι ενώ ο ελληνικός λαός γνωρίζει το μαρτύριο της πείνας, λόγω της καταλήστευσης των ειδών διατροφής από τις αρχές κατοχής, καταφθάνει στο λιμάνι του Πειραιά το φορτηγό πλοίο «Κουρτουλούς» ( Απελευθέρωση ),το οποίο ειχε ενοικιαστεί απο την Τουρκική «Ερυθρά Ημισελήνο» μεταφέροντας βοήθεια στον Ελληνικό λαό, κυρίως σε τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης.Οι Βρετανοί, αν και αρχικά δεν ήταν πρόθυμοι να άρουν τον ναυτικό αποκλεισμό της χώρας, τελικά επέτρεψαν την μεταφορά τροφίμων από την Κωνσταντινούπολη στον Πειραιά. Το πρώτο ταξίδι του Κουρτουλούς, που έφερε στις δύο πλευρές του τα σύμβολα της Ερυθράς Ημισελήνου, ξεκίνησε στις 6 Οκτωβρίου του 1941. 

Το πρώτο του ταξίδι του "Κουρτουλούς" (που φέρει το όνομα της ιστορικής συνοικίας της Κωνσταντινούπολης, τα Ταταύλα), έγινε τέσσερις δηλαδή μήνες μετά την Γερμανική εισβολή. Η αναχώρησή του από την Κωνσταντινούπολη και η άφιξή του στον Πειραιά, έλαβε πανηγυρικό χαρακτήρα. Εισερχόμενο στο λιμάνι του Πειραιά, οι πρώτοι που το αντίκρισαν οι λιμενεργάτες, όπου εργάζονταν υπό Γερμανική Φρούρηση, άρχισαν να πετούν τα κασκέτα τους στον αέρα από χαρά. 

Ενώ μετά την εκφόρτωση του πολύτιμου φορτίου του, πλήθος κόσμου που φυσικά δεν μπορούσε να προσεγγίσει αλλά το έβλεπε από απόσταση, φώναζε δυνατά τα προϊόντα εκείνα που έπρεπε να φέρει στο επόμενο ταξίδι του. Γάλα, αλεύρι, κρέας....
Το "Κουρτουλούς" βεβαίως εκείνο που κυρίως έφερνε ήταν φασόλια και ελπίδα πως κάποια διανομή θα γίνει έξω από την Αγία Τριάδα, ενός πιάτου φαγητού ικανού να διατηρήσει μερικούς στην ζωή μέχρι το "Κουρτουλούς" να έρθει ξανά...
Έκτοτε η άφιξή του λάμβανε την μορφή σπουδαίας είδησης στις εφημερίδες και το ραδιόφωνο της εποχής.

Παράλληλα είχε αρχίσει και η προβολή αιτημάτων για βοήθεια σε τρόφιμα από διάφορες ελληνικές οργανώσεις προς τις αντίστοιχες τουρκικές. Η πρώτη εκδήλωση βοήθειας προήλθε από τους τούρκους δημοσιογράφους της «Τζουμχουριέτ».προς τους έλληνες συναδέλφους τους.

Το μικρό τουρκικό πλοίο μετέφερε όλο το χειμώνα του 1941-42 διάφορα φορτία στην Ελλάδα. Το «Κουρτουλούς», σύμφωνα με τον ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ήταν το χειμώνα του '41 η μοναδική αχτίδα φωτός για τους δυστυχισμένους στην Ελλάδα.

Η τουρκική κυβέρνηση είχε επιτρέψει να εξαχθούν στην Ελλάδα 50.000 τόνοι τροφίμων, όμως τελικά έφτασαν μόνο 17.500 τόνοι.

Το "Κουρτουλούς" έτσι, διέσχισε τέσσερις φορές την θάλασσα του Μαρμαρά και το Αιγαίο μεταξύ Κωνσταντινούπολης, Πειραιά, σε μια γραμμή ζωής μεταφέροντας συνολικά 6.735 τόννους. Όσο σε κάθε δρομολόγιό του, χάριζε ελπίδα και ζωή στους πεινασμένους Πειραιώτες και Αθηναίους, τόσο προκαλούσε εκνευρισμό και δυσφορία στους μαυραγορίτες καθώς ήθελαν τον λαό στερημένο να ξεπουλά την περιουσία του αντί πινακίου φακής. Ακόμα αντηχεί στην αγορά του Πειραιά, η φρικτή εκείνη φράση τους, η γεμάτη ειρωνεία και υπονοούμενα "ΒΑΣΤΑ ΡΟΜΕΛ", καθώς όσο ο Ρόμελ στην Αφρική κρατούσε, τόσο διαρκούσε και ο αποκλεισμός του Πειραιά και ο δικός τους αισχρός πλουτισμός.
Και όσο οι πεινασμένοι μάθαιναν το επόμενο δρομολόγιο του πλοίου και φώναζαν στους δρόμους του Πειραιά, "έρχεται το Κουρτουλούς","έρχεται το Κουρτουλούς", τόσο κάποιοι "πατριώτες" της εποχής, δήθεν φώναζαν πως ένα Τουρκικό πλοίο, δεν μπορεί να αποτελεί ελπίδα για Έλληνες, αντιδρώντας όχι τυχαίως έτσι, αφού οι ίδιοι ήταν που στην συνέχεια έλεγαν "βάστα Ρόμελ".
"Το Κουρτουλούς, το Κουρτουλούς, ήταν σωσμός για τους πολλούς" έμεινε να αντηχεί στα Λεμονάδικα, στον σταθμό του ηλεκτρικού στου Μιαούλη την Ακτή και στην Αγία Τριάδα.

Το υποκριτικό "κατηγορώ" των μαυραγοριτών που καλυπτόμενοι πίσω από τον "πατριωτισμό", επιτίθενται κατά των πεινασμένων ανθρώπων που περιμένουν την άφιξη του "Κουρτουλούς", δεν ξεφεύγει από την πένα του θεατρικού συγγραφέα Δημήτρη Ψαθά, που μέσα από την παράνοια της κατοχής, το 1942, γράφει το "Ιφιγένεια εν Μαύροις" (σατυρικό έργο παρωδία του "Ιφιγένεια εν Ταύροις") όπου δύο αδέλφια αγνώριστα πλέον από την πείνα, η Ιφιγένεια και ο Ορέστης, βρίσκονται σε μια χώρα που ο μισός πληθυσμός της είναι μαυραγορίτες, μαύροι (δηλαδή ναζί και φασίστες) και που οι μέρες της είναι μαύρες όπως τα μαύρα χρόνια της κατοχής.Οι Γερμανοί που δεν είχαν αντιληφθεί το περιεχόμενο του έργου αρχικώς επιτρέπουν να ανέβει, στην συνέχεια όμως το απαγορεύουν με την αιτιολογία της προστασίας "διασυρμού, του μεγάλου Έλληνος Τραγικού ποιητή Ευριπίδη!" 

Η ΔΙΑΚΟΠΗ

Τον Iανουαριο του 1941 το τουρκικό υπουργικό συμβούλιο απαγόρευσε την περαιτέρω μεταφορά τροφίμων στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να περιέλθουν στο τουρκικό κράτος σημαντικές ποσότητες σιταριού που είχαν συγκεντρωθεί στις αποθήκες της τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου και στο λιμάνι του Γαλατά.

Η ΒΥΘΙΣΗ ΤΟΥ 'ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ'

Στις 19 Ιανουαρίου 1942 έπνεε δυνατός άνεμος και κυριαρχούσε θύελλα στον Μαρμαρά. Κανένα πλοίο δεν βγήκε την ημέρα εκείνη από το λιμάνι παρά μόνο το "Κουρτουλούς". Έπρεπε να περάσει από τα Δαρδανέλλια και να εμφανισθεί στο Αιγαίο συγκεκριμένη ώρα, για την οποία είχε λάβει τόσο από τους Γερμανούς όσο και από τους Συμμάχους, άδεια για ελεύθερη και ασφαλή δίοδο.
Έτσι απέπλευσε παρά τη κακοκαιρία που το καθιστούσε ακυβέρνητο. Τα κύματα το έριξαν στα βράχια του Μαρμαρά (σχετική η πρώτη φωτογραφία), διακόπτοντας βιαίως την γραμμή ζωής, αφήνοντας στην πείνα χιλιάδες δοκιμαζομένων Ελλήνων. Τα 34 μέλη του πληρώματος σώθηκαν.

21 Ιανουαρίου 1942: Το πλοίο Σωτηρίας, το οποίο έφερε επισιτιστική βοήθεια στην Ελλάδα, βυθίστηκε στην 6η εκστρατεία.

Η περιοχή όπου βυθίστηκε το τουρκικό πλοίο ονομάστηκε Κουρτουλούς Μπουρνού(Ακρωτήριο Κουρτουλούς)
Η είδηση της καταβυθίσεως του "Κουρτουλούς" έφτασε στον Πειραιά στις 20 Ιανουαρίου του 1942. Οι λιμοκτονούντες μαζί με το πλοίο που χάθηκε, έχασαν και τις ελπίδες τους για το μέλλον. Ωστόσο την θέση του πήρε ένα νέο και μεγαλύτερο πλοίο, το "Ντουμλουπινάρ" μέχρι την λήξη εκ μέρους των συμμάχων, του αποκλεισμού. Η ανθρωπιστική βοήθεια από την Τουρκία στην Ελλάδα συνεχίστηκε με άλλα πλοία μέχρι το 1946.

Το πλοίο στα βράχια του Μαρμαρά.

Στις 4:00 το πρωί λόγω της μειωμένης ορατότητας στο ακρωτήριο Domuz του Μαρμαρά έπεσε στα βράχια με  μεγάλο θόρυβο . Αμέσως, ο Rıdvan Kaptan αναφέρθηκε στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης με τηλεγράφημα. Αλλά το πλοίο που βρισκόταν στα δεξιά του τραυματισμένο έμπαζε νερά. Το πλήρωμα διατάχθηκε να φύγει και έριξαν τις σωσίβιες λέμβους. Η βία της καταιγίδας δεν τους επέτρεψε να προχωρήσουν, οπότε έπρεπε να επιστρέψουν στο πλοίο. Με τις προσπάθειες του Tarkin Çarkçıbaşı και του ξυλουργού Ömer, ένα ξύλο ρίχτηκε στην ξηρά και το πλήρωμα δύσκολα μπόρεσε να αναρριχηθεί στους βράχους με σχοινιά. Στη θύελλα, κινήθηκαν προς τα κάτω στα ορεινά μονοπάτια που δεν είναι καν δρόμοι. Οι νησιώτες ήταν εξαιρετικά φιλόξενοι και εξυπηρετικοί στους επιζώντες που έφτασαν στην πόλη Saraylar μέσα σε 5 ώρες και άνοιξαν τα σπίτια τους. Ετοιμάζουν στεγνά ρούχα και προσφέρουν φαγητό γύρω από τη σόμπα στο καφενείο του χωριού. Ο Feridun Demokan, σε ένα τηλεγράφημα προς την Κωνσταντινούπολη  ανέφερε ότι την κατάστασή τους και το πλοίο, θα μπορούσε να σωθεί. Οι διασώστες και άλλα σκάφη διάσωσης που έλαβαν τα νέα του ατυχήματος ενεργοποιήθηκαν αμέσως. Το κρουαζιερόπλοιο «Trak» που αναχώρησε από το Bandirma, δεν μπορούσε να πλησιάσει στη βραχώδη περιοχή το σούρουπο. Την επόμενη μέρα, το πλοίο πήγε στη σκηνή του ατυχήματος, ο Kurtuluş'un ανέφερε ότι μόνο το φουγάρο είναι στην επιφάνεια του νερού.

Όταν το «Trak» επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη φέρνοντας τους επιζώντες, το πλήρωμα του έμαθε το θλιβερό τέλος του πλοίου ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ και πνίγηκαν στα δάκρυα. Το πλοίο θάφτηκε με τόνους φαγητού, φαρμάκων και προμηθειών. Ο υπέυθυνος για την καθυστέρηση της προβλήτας, η φιλόξενη επιτροπή Kurtuluş'un, μετά από ώρες ανησυχίας, έλαβαν τα  κακά νέα. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν αυτά τα νέα, η κόρνα που άρχιζε να ακούγεται στον Πειραιά όταν ερχονταν το πλοίο δεν θα ξανα ακουστεί πια.
Έσβησε στην θάλασσα του Μαρμαρά θρηνώντας γιατί δεν έσωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από την πείνα και από το χείλος του θανάτου. Όλη νύχτα θρηνούσαν για το πλοίο ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ στην Αθήνα και στους γύρω οικισμούς ... Αλλά αυτό το γεγονός δεν εμπόδισε τη δραστηριότητα βοήθειας της Ερυθράς Ημισελήνου και συνέχισε να παρέχει με τη βοήθεια των Dumlupınar, Aksu, Güneysu, Tunç και Konya. Ωστόσο, στα μάτια του ελληνικού λαού, κάθε πλοίο που έρχονταν ήταν η Σωτηρία. 
Μεταξύ 1941-42, αποστολές φρούτων και λαχανικών, 4154 κιβώτια αυγών και άλλα υλικά διατροφής αξίας 28.861.080 TL στάλθηκαν στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό από την Ερυθρά Ημισέληνο και μια δωρεά $ 864.294 στάλθηκε σε 1500 τόνους τροφής. 5 τόνοι σαπουνιού και 2 τόνοι ζάχαρης παραδόθηκαν στα παιδιά με τα περισσότερα θύματα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα αρχεία της Τουρκικής Ερυθράς Ημισελήνου, έγιναν 75 εκατομμύρια ανθρωπιστικής βοήθειας και σύμφωνα με τα αρχεία του Ερυθρού Σταυρού, περίπου 700 χιλιάδες θύματα πολέμου έλαβαν ζεστό φαγητό με τη βοήθεια της Ερυθράς Ημισελήνου.

Υπάρχουν πολλά μαθήματα της ανθρωπότητας στην ιστορία μας σχεδόν ξεχασμένα, για να θυμηθούμε την καταστροφή και τα βάσανα που έφερε ο πόλεμος. Στην πιο δύσκολη στιγμή της η Τουρκία επέκτεινε το χέρι φιλίας και αγάπης στην Ελλάδα, είναι τα πιο όμορφα παραδείγματα. 

Το πλήρωμα του ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ μετά την διάσωσή του, σε εφημερίδα της εποχής.

Ο ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΑΥΑΓΙΟΥ

Το ναυάγιο του τουρκικού ατμόπλοιου εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ενός ντοκιμαντέρ σχετικά με την ιστορία του Κουρτουλούς, από τον ερευνητή Σελτσούκ Κολάι και την ομάδα του. Οι δύτες έβγαλαν ένα κομμάτι ξύλο από το καράβι το οποίο αφού κόπηκε σε δύο κομμάτια, μετατράπηκε σε αναμνηστικές πλακέτες που δόθηκαν στον Έλληνα πρέσβη κ. Γεννηματά και στο ΓΓ του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας κ Αλπογκάν,οι οποίοι με τη σειρά τους τις έδωσαν στα ναυτικά μουσεία των δύο χωρών.

SS Kurtuluş
From Wikipedia, the free encyclopedia
Career (Turkey)
Name:  SS Teşvikiye (1924-1930), SS Bülent (1930-1934), SS Kurtuluş (1934-1942)
Builder: Caird & Purdie Shipyard in Barrow-in-Furness, Cumbria, England
Launched: 1883
In service: 1883
Out of service: 20 January 1942
Homeport: Istanbul
Fate: Sank 20 January 1942 off Marmara Island

General characteristics
Length: 75.5 m (247 ft 8 in)
Capacity: 2,735

Η προσφορά της γραμμής ζωής:

"Όλοι πλέον χάθηκαν
και σε υπόγεια κρύφτηκαν
και πρωί και μεσονύχτι
τρέχεις μ΄ αδειανό το δίχτυ.

Διαρκώς όλοι ρωτάμε,
-Τι θα φάμε; Τι θα φάμε;
Κι ακούς πάρα πολλούς
-Αχ Πού νάσαι Κουρτουλούς;"

Συνολικά η γραμμή ζωής Κωνσταντινούπολη - Πειραιάς διατηρήθηκε για έναν χρόνο. Σε αυτό το διάστημα μεταφέρθηκαν συνολικά περισσότερο από 30.000 τόννοι τροφίμων, δεκάδες χιλιάδες δεμάτων, ενώ μέσω αυτής της γραμμής, διατηρήθηκε και κάποια κρυπτογραφημένη αλληλογραφία των αντιστασιακών ομάδων με τους εκτός Ελλάδας συνδέσμους. Σταδιακά απέκτησαν το δικαίωμα μέσω της γραμμής αυτής και οι ιδιωτικές εμπορικές επιχειρήσεις να προσφέρουν τρόφιμα, όπως συνέβει η προσφορά γάλακτος από την Ελβετία αλλά και γαλακτούχων προϊόντων. Με τις αποστολές αυτές λειτουργούσαν τα λαϊκά συσσίτια και γινόταν ο εφοδιασμός των νοσοκομείων με ιατρικό υλικό. Οι φωτογραφίες περιόδου 1941-1942, που απεικονίζουν ουρές ανθρώπων που περιμένουν για λίγο φαγητό, αναφέρονται στα συσσίτια του Ερυθρού Σταυρού, που γίνονταν με τα εφόδια της θρυλικής "γραμμής ζωής".

Περισσότερα για την ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΠΕΙΝΑ Εδώ:

ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΟ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ ΤΟΥ ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ 2006-Barışı Taşıyan Vapur:Kurtuluş (2006)

Ήταν το πλοίο της ελπίδας εκείνων των σκοτεινών ημερών. Το 1941-1942, παρέδωσε 7,100 τόνους επισιτιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Αθήνας. Η «σωτηρία» στις καρδιές χιλιάδων πεινασμένων επιζώντων, έχει πάψει να είναι ένα συνηθισμένο πλοίο και έχει γίνει θρύλος. Ο Έλληνας ιστορικός Γεώργιος Μαργαρίτης γράφει ότι το ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ έγινε σύμβολο ελπίδας και αγάπης στην Ελλάδα την εποχή εκείνη: «Η σωτηρία έγινε σύμβολο ελπίδας για τον ελληνικό λαό κατά τις δύσκολες περιόδους της Ελλάδας μέχρι τον Φεβρουάριο του 1942. 
Το 1998, ο Έλληνας πολιτικός Ανδρέας Πολίτακης και ο ιστορικός καθηγητής Δημήτρης Κιτσίκης και μια ομάδα υπαλλήλων του Γενικού Προξενείου της Κωνσταντινούπολης έριξαν ένα στεφάνι από τις αποβάθρες του Ντολμαμπαχτσέ και κράτησαν σιγή ενός λεπτού για το πλοίο ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ . Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες υποδέχονταν χαρούμενοι κάθε πλοίο που έφερνε εφόδια στα λιμάνια τους, λέγοντας ότι ο Κούρτουλους προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Ίσως δεν αναμενόταν κανένα πλοίο στην ιστορία με μεγάλη ελπίδα και χαρά. Κανένα πλοίο δεν έφερε μόνο έναν επιβάτη αλλά έσωσε χιλιάδες ανθρώπους από το θάνατο. Ίσως κανένα πλοίο δεν έχει αγαπηθεί ποτέ στην ιστορία. 

(Ναι, είστε πεινασμένοι σήμερα, αλλά η Σωτηρία θα έρθει αύριο)

Ημερομηνία παραγωγής - 2006
Διευθυντής - Erhan Cerrahoğlu
Υποβρύχιες κάμερτες - Cumhur Ayar, Prof.Dr. Ο Δρ Erdoğan Okuş
Φωνή - Çetin Tekindor

Μουσική - Derya Köroğl

ΤΟ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟ ΚΟΥΡΤΟΥΛΟΥΣ- (Σωτηρία) SS Teşvikiye (1924–1930), SS Bülent (1930–1934), SS Kurtuluş (1934–1942), είναι ένα πλοίο ξηρού φορτίου ατμού που κατασκευάστηκε το 1883 στα ναυπηγεία Caird Purdic της Αγγλίας. Το πλοίο είχε μήκος 76,5 μέτρα, πλάτος 10,67 μ. Και ύψος 6,43 μ. Το πρώτο όνομα ήταν ο Ευριπίδης. Το πλοίο με σημαίες της Βραζιλίας, της Ιταλίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας και της Σερβίας με διαφορετικά ονόματα συμμετείχε στο ρωσικό ναυτικό ως μεταφορικό πλοίο κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1924 πλοίο αγοράστηκε από τη Σερβία από τον Kalkavanza για τη Δημοκρατία της Τουρκίας, ως ένα από τα πρώτα πλοία μεταφορών με το όνομα «Tesvikiye» (1924–1930) και «Μπουλέντ»  (1930–1934) στα τουρκικά χωρικά ύδατα. 

Το πλοίο  που πωλήθηκε στην εταιρεία Tavilzade Brothers το 1934 ονομάστηκε SS Kurtuluş -"Salvation-Σωτηρία". Το πλοίο ξεκίνησε από την εταιρεία αυτή το 1941 για την Ελλάδα. Εντάχθηκε στην κοινωνία της Ερυθράς Ημισελήνου για να μεταφέρει επισιτιστική βοήθεια. Στις 20 Φεβρουαρίου 1942, το πλοίο έπεσε σε βίαιη καταιγίδα, συντρίβοντας το στα βράχια στην περιοχή γνωστή ως "Kurtulus Burnu" κοντά στο χωριό Saraylar του νησιού του Μαρμαρά και θάφτηκε στο νερό στις 9.15. Ωστόσο, το αρχείο Lloyd, το οποίο αρχειοθετεί όλη την ιστορία και τα βασικά χαρακτηριστικά των πλοίων από το ναυπηγείο μέχρι το ναυάγιο, αναφέρεται ως η ημερομηνία του ναυαγίου του Kurtuluş η 20η Ιανουαρίου 1942 και του τόπου της βύθισης ως Nosızada. Αυτό το σφάλμα προκύπτει από το γεγονός ότι ο ραδιοχειριστής του πλοίου ανέφερε λανθασμένα τη συντεταγμένη στο πρώτο σήμα SOS τη στιγμή του ατυχήματος. Το πλοίο Salvation Ferry ήταν ένα συνηθισμένο ατμόπλοιο που παράγεται σε σειρά στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η κύρια σημασία του πλοίου της Σωτηρίας, το οποίο δεν μεταφέρει κανένα άλλο πολύτιμο φορτίο εκτός από τα τρόφιμα, ηταν η παράδοση περίπου 7.100 τόνων επισιτιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Αθήνας μέσω τεσσάρων αποστολών μεταξύ 1941 και 1942. Στις καρδιές χιλιάδων πεινασμένων επιζώντων, το ΚΟΥΤΡΟΥΛΟΥΣ η "Σωτηρία" δεν ήταν πλέον ένα συνηθισμένο πλοίο, αλλά ένας θρύλος για την Ελλάδα. Αυτός ο θρύλος παραμένει ακόμα ζωντανός μέχρι σήμερα ...

Η πραγματική χειροτέρευση της κατοχής της Ελλάδας από τους Ναζί άρχισε με τη λεηλασία των αποθεμάτων τροφίμων της χώρας. Ο Χίτλερ κατάσχεσε το περιορισμένο φαγητό του ελληνικού λαού που εισήγαγε τροφή για να τροφοδοτήσει τους στρατούς του στα ρωσικά σύνορα, καθώς τα προϊόντα που καλλιεργούσαν στα εδάφη τους εδώ και αιώνες ήταν ανεπαρκή για να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Οι Αθηναίοι, ακόμη και πληρώνοντας με τα χρήματά τους, δυσκολεύονταν να βρουν φαγητό. Η μεταφορά τροφίμων από τις επαρχίες στην Αθήνα είχε σταματήσει επειδή οι σιδηρόδρομοι είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι αποστολές δεν μπορούσαν να γίνουν από τη θάλασσα, επειδή τα ναυάγια των βυθισμένων πλοίων ήταν επικίνδυνα.

Η διανομή περιορισμένης διαθέσιμης τροφής συνδέθηκε με την κάρτα αναφοράς, (Δελτίο). Ωστόσο, τα τρόφιμα που διανεμήθηκαν με αυτές ήταν συμβολικά. Ενώ ένα κανονικό άτομο πρέπει να καταναλώνει 1200 θερμίδες ημερησίως και να απαιτεί 900 θερμίδες για ελάχιστη διάρκεια ζωής, το κράτος διαθέτει μόνο 300 θερμίδες ανά μήνα σε αντάλλαγμα για το δελτίο.
Η μαύρη αγορά έγινε ευρέως διαδεδομένη. Ειδικά στις φτωχές γειτονιές, η πείνα ήταν τόσο μεγάλη που οι άνθρωποι έτρωγαν άλογα, γαϊδούρια, ακόμη και γάτες και σκυλιά. Οι πρώτοι θάνατοι της πείνας άρχισαν το φθινόπωρο του 1941. Στην Ελλάδα σήμερα, οι αριθμοί εκείνων που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου εξαιτίας της πείνας είναι αμφιλεγόμενοι. Το BBC λέει ότι έχουν πεθάνει 500.000 άνθρωποι, ενώ ο Ερυθρός Σταυρός το περιγράφει ως 250.000. Ωστόσο, οι Έλληνες ιστορικοί δηλώνουν ότι τα στοιχεία αυτά είναι πολιτικά ανησυχητικά και τονίζουν ότι ο πραγματικός αριθμός των νεκρών είναι περίπου 70.000.

Από την πρώτη ημέρα της εισβολής, οι Αθηναίοι ήλπιζαν για εξωτερική βοήθεια. Αυτή η  πρώτη χώρα που έσπευσε για να βοηθήσει, δεν ήταν άλλη από την γειτονική Τουρκία, η οποία είναι σε ουδέτερη θέση. Κανείς δεν το πίστευε....
Αλλά  εκείνες τις ημέρες, ο λιμός μαινόταν και στην Τουρκία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που μπορούσε να εργαστεί στη γεωργία πήγαν στρατιώτες, τα αποθέματα τροφίμων χωρίστηκαν για να τροφοδοτήσουν τον στρατό σε περίπτωση πιθανού πολέμου και δηλώθηκε κινητοποίηση. Παρά ταύτα, ο τουρκικός Τύπος ήταν ευαίσθητος στη μεγάλη πείνα στη γειτονική χώρα και ενημερώνει σχολαστικά με νέα προς το κοινό. Ο τουρκικός λαός προσέγγισε το θέμα με την ίδια ευαισθησία και, παρά τις περιορισμένες ευκαιρίες του, ήθελε να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να βοηθήσει τη γειτονική χώρα.

Τελικά, ο Πρόεδρος İsmet İnönü υπέγραψε απόφαση για να βοηθήσει τους ανθρώπους του στρατού του εχθρού που έδιωξε πριν από 19 χρόνια.  Η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα που επεκτείνει το χέρι της φιλίας, η Ερυθρά Ημισέληνος θα μπορούσε να λειτουργήσει μέσα από αυτό. Μέχρι το τέλος του πολέμου, η τουρκική κυβέρνηση είχε δεσμευτεί να παραδώσει 50.000 τόνους τροφίμων στην Ελλάδα. Η εκστρατεία Βοήθειας θα διεξαχθεί από την Ερυθρά Ημισέληνο, αλλά έπρεπε να αποφασίσει η  επιτροπή αντιπροσώπων του Υπουργείου Τελωνείων, του Υπουργείου Εμπορίου και του Υπουργείου Εξωτερικών για να εγκρίνει το περιεχόμενο του προς αποστολή υλικού.
Ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός και οι ενώσεις που ιδρύθηκαν από τους Έλληνες που ζουν στις ΗΠΑ θα παρέχουν επίσης οικονομική υποστήριξη στην εκστρατεία.

Παρά τις περιορισμένες ευκαιρίες, η εκστρατεία συγκέντρωσε μεγάλη εθνική προσοχή. Όσοι ήθελαν να δώσουν βοήθεια, ανέφεραν τα αιτήματά τους στην επιτροπή και η εγκριθείσα ενίσχυση συσκευάζονταν  σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες του Ερυθρού Σταυρού και  προετοιμάζονταν για το το ταξίδι. Δεδομένου ότι το κράτος δεν είχε σκάφος ικανό να μεταφέρει αυτά τα βοηθήματα, η Ερυθρά Ημισέληνος εντόπισε εκείνα τα πλοία  του ιδιωτικού τομέα τα οποία ήταν ικανά να αντέξουν την ανοιχτή θάλασσα κατά τους χειμερινούς μήνες. Τέλος, το πλοίο ξηρού φορτίου των 2400 τόνων που κατείχαν οι Tavilzade Brothers κρίθηκε κατάλληλο. Το πλοίο, που κατασκευάστηκε το 1882, είχε το ίδιο όνομα με τον πόλεμο με την Ελλάδα πριν από 19 χρόνια ως αποτέλεσμα μιας ενδιαφέρουσας σύμπτωσης. Το πλοίο ετοιμάστηκε για την αποστολή τοποθετώντας τα εμβλήματα  της Ερυθράς Ημισελήνου και στις τέσσερις πλευρές. Αυτά τα εμβλήματα θα προστατέψουν τον Kurtuluş από επιθέσει αεροπλάνων και υποβρύχιων. Ο καθορισμός της πορείας που πρέπει να ακολουθήσει το πλοίο ήταν ένα άλλο πρόβλημα. Οι νάρκες που διασκορπίστηκαν στις εμπορικές οδούς που διασχίζουν το Αιγαίο πριν από τον πόλεμο αποτελούσαν μεγάλο κίνδυνο για την πλεύση. Ως εκ τούτου, πραγματοποιήθηκε αλληλογραφία με ελληνικές, γερμανικές, ιταλικές και βρετανικές κυβερνήσεις για κάθε αποστολή του πλοίου και λήφθηκε έγκριση για την πορεία του Κουρτουλούς.

Στις 13 Οκτωβρίου 1941, για πρώτη φορά, το πλήρωμα του πλοίου Kurtuluş αποχώρησε από την προβλήτα Karakoy και συνειδητοποίησε τη φρίκη της κατάστασης καθώς εισήλθαν στο Λιμάνι του Πειραιά. Το εσωτερικό του λιμανιού θυμίζει νεκροταφείο επειδή τα πλοία βυθίστηκαν κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών. Το πλοίο χώθηκε ανάμεσα  στα ναυάγια. Χιλιάδες Αθηναίοι που είχαν ενημερωθεί ότι το πλοίο θα έφερνε τρόφιμα περίμεναν για την άφιξή του επί ώρες. Η βοήθεια διατέθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό σε προκαθορισμένο κατάλογο, ξεκινώντας από νοσοκομεία. Οι γερμανοί και ιταλοί στρατιώτες που τους συνόδευαν ήταν ευγενικοί με τους Τούρκους αντιπροσώπους και αξιωματούχους του Ερυθρού Σταυρού.Το πλήρωμα ήταν τόσο εντυπωσιασμένο από τα βλέμματα που είχαν δει όταν άφησαν τα δέματα και τα τσουβάλια που είχαν διατεθεί ως τρόφιμα
Το πλοίο της Σωτηρίας πραγματοποίησε άλλες τρεις αποστολές στο λιμάνι του Πειραιά,  κάθε μια με πιο οδυνηρές ιστορίες από την άλλη, και μέχρι τον Φεβρουάριο του 1942, έφερε περίπου 7.100 τόνους φαγητού στον ελληνικό λαό. Αυτά βέβαια, δεν ήταν αρκετά για να λύσουν το πρόβλημα. Ωστόσο, ο ελληνικός λαός, χάρη στο θρυλικό πλοίο της Σωτηρίας, έμαθε να περιμένει να ελπίζει ότι θα μοιραστεί βοήθεια.

Η Σωτηρία όμως κάποια στιγμή δεν ήρθε... το ΚΟΥΤΡΟΥΛΟΥΣ θάφτηκε στα βόρεια βράχια του νησιού του Μαρμαρά στις 20 Φεβρουαρίου 1942 στις 9.15 με περίπου με 2000 τόνους τροφίμων. Το πλήρωμα Kurtuluş'un 36 ατόμων κατάφερε να επιβιώσει από το ατύχημα.
Παρά την απώλεια του SS Kurtuluş, η Τουρκία διατήρησε την αποφασιστικότητά της να βοηθήσει και συνέχισε να στέλνει βοήθεια μέχρι το 1946 με άλλα πλοία όπως SS Dumlupınar, SS Tunç, SS Κόνια, SS Güneysu και SS Aksu. Ένα πλοίο, το SS Dumlupınar έφερε περίπου 1.000 άρρωστα ελληνικά παιδιά ηλικίας 13-16 ετών στην Κωνσταντινούπολη για να αναρρώσει σε ασφαλές μέρος


Όλοι οι μάρτυρες που ζήσαμε στην Ελλάδα πιστεύαμε ότι ο Kurtuluş βυθίστηκε από γερμανικές νάρκες  ή υποβρύχια. Σήμερα, ωστόσο, τα απομεινάρια του ατυχούς πλοίου ήταν σε χειρότερη κατάσταση από ότι τα πλοία εξερράγησαν ως αποτέλεσμα κάποιας επίθεσης. Το ναυάγιο καταστράφηκε με δυναμίτη από τους Scrapmen που ήθελαν να επαναχρησιμοποιήσουν μεταλλικά μέρη στη δεκαετία του '60. Μόνο το τμήμα του σκελετού των συντριμμιών που απλώνεται κάτω στον βυθό όσο ένα γήπεδο του ποδοσφαίρου,στέκεται ακόμα
Αν και λεηλατήθηκε, ο λόγος για τη βύθιση και η θέση του πλοίου είναι τώρα γνωστός. Αυτό το σημαντικό  πλοίο δεν θα ξεχαστεί και πάλι ..

Ο Τούρκος συγγραφέας-ερευνητής-σκηνοθέτης ταινιών Erhan Cerrahoğlu ανέλαβε ερευνητικές εργασίες για την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ για το SS Kurtuluş και για την εκστρατεία ανακούφισης που το πλοίο ήταν μέρος του. Το ναυάγιο εντοπίστηκε το καλοκαίρι του 2005, από τον δύτη καθηγητή Erdoğan Okuş και την ομάδα του. Δυστυχώς, το ναυάγιο βρέθηκε κατεστραμένο. Η ταινία ντοκιμαντέρ Kurtuluş Vapuru Belgeseli (SS Kurtuluş: Το ατμόπλοιο που μεταφέρει την ειρήνη) διαθέτει εικόνες που φαίνονται για πρώτη φορά. Το ντοκιμαντέρ έκανε το ντεμπούτο του την 1η Ιουνίου 2006, κατά τη διάρκεια της 3ης Διεθνούς Συνδιάσκεψης Bunker της Κωνσταντινούπολης

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
"2006 ντοκιμαντέρ" Η ιστορία του ατμόπλοιου Kurtuluş "του Erhan Cerrahoğlu & Καθ. Erdoğan Okuş". Sskurtulus.com. 
"Barışı taşıyan vapur: Kurtuluş (Kurtuluş: Το πλοίο που έφερε την ειρήνη)" (στα τουρκικά). Το κανάλι ειδήσεων NTV Τουρκίας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2007. 
Ιστορία της Ελλάδας.
Υποσημειώσεις:
Mark Mazower (1995). Μέσα στην Ελλάδα του Χίτλερ: Η εμπειρία της κατοχής, 1941-44. Yale University Press. ISBN 0-300-08923-6.
Featherstone, Kevin ...; et αϊ. (2010). Οι τελευταίοι Οθωμανοί: η μουσουλμανική μειονότητα της Ελλάδας, 1940-1949 (1. δημοσίευμα). Houndmills, Basingstoke, Χάμσαϊρ: Παλγκράβης Μακμίλ. Π. 63. ISBN 9780230232518.

Προκόπης Παπαστράτης (1984). Βρετανική πολιτική έναντι της Ελλάδας κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, 1941-1944. Λονδίνο Σχολή Οικονομικών Επιστημών. ISBN 978-0-521-24342-1.

ΠΗΓΕΣ:
pluton22.blogspot.com
pireorama.blogspot.com
vimeo.com
egedesonsoz.com
ktgemikurtarma.org
superhaber.tv
kameraarkasi.org
sskurtulus.com
wrecksite.eu
Δημήτρης Κίττσικης, «Η πείνα στην Ελλάδα, 1941 1942. Οι πολιτικές συγκρούσεις», Revue d'Histoire de la Deuxième Guerre mondiale (Παρίσι), 19η χρονιά, αρ. 74, Απρίλιος 1969. περιορισμένη προεπισκόπηση Maggie Black (1992). Μια αιτία για τους καιρούς μας: Oxfam τα πρώτα 50 χρόνια, σελίδες 6-7. Oxfam. ISBN 0-85598-173-3.

ΟΙ ΚΛΟΥΒΙΤΕΣ ΤΩΝ ΤΡΑΙΝΩΝ (1941-1944)

«ΟΙ ΚΛΟΥΒΕΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ»

Κλούβα. Από το φωτογραφικό αρχείο του Σπύρου Μελετζή

Η συγκεκριμένη φωτογραφία με τους Κλουβίτες των τρένων - διά χειρός του σπουδαίου φωτογράφου της Αντίστασης Σπύρου Μελετζή. Αποτελεί για μένα ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά φωτογραφικά στιγμιότυπα του πνεύματος της Κατοχής στη χώρα μας, εκφράζοντάς το ολοζώντανα. 
Παρατηρήστε τη φωτογραφία προσεκτικά. Κατ' αρχάς, κάτω δεξιά, μόλις που διακρίνονται οι ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής. Κι ακόμα, δύο τουλάχιστον από τους ομήρους (εκείνος, σε πρώτο πλάνο, ο καθιστός με το άσπρο μαντίλι στο κεφάλι, όπως και ο όρθιος στ' αριστερά του με το ανοιχτόχρωμο παντελόνι, που έχει το ένα του χέρι πλεγμένο στο συρματόπλεγμα και είναι γυρισμένος προφίλ) είναι προφανές ότι χαμογελάνε. Αυτή η φωτογραφία, αυτό το ανατριχιαστικό στιγμιότυπο όπου απεικονίζονται Κλουβίτες, είναι ασφαλώς σήμα κατατεθέν της γερμανικής κατοχής. 

Οι κολασμένοι κλουβίτες της κατοχής- Του Ανδρέα Δενεζάκη

Η «κλούβα» ήταν μια σατανική ναζιστική επινόηση των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, με στόχο να κυκλοφορούν ανενόχλητα τα στρατιωτικά τρένα και να αποτρέπουν μ’ αυτή την ανθρώπινη ασπίδα, τα σαμποτάζ και τις επιθέσεις της Αντίστασης. Ηταν ένα φορτηγό βαγόνι ανοιχτό που κλείνονταν από γύρω και από πάνω με σιδεριές και πυκνό αγκαθωτό συρματόπλεγμα. Στο πάτωμα του βαγονιού τοποθετούνταν εκρηκτικές ύλες που συνδέονταν με ηλεκτρικό καλώδιο με έναν πυροκροτητή, στα χέρια ενός Γερμανού λοχία, υπεύθυνου για την ανατίναξη της Κλούβας.

Το βαγόνι του θανάτου το φόρτωναν με κρατούμενους – μελλοθάνατους, συλληφθέντες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, που μάζευαν από τις φυλακές και τα στρατόπεδα αιχμαλώτων ή απλούς κατοίκους, συνήθως από τα χωριά από τα οποία περνούσε το τρένο, το τοποθετούσαν μπροστά από την ατμομηχανή, ώστε  αν το τρένο πέσει σε νάρκη να ανατιναχτεί η Κλούβα με τους κρατούμενους και να γλιτώσει η μηχανή και τα υπόλοιπα βαγόνια. Το ίδιο συνέβαινε στην περίπτωση που η αμαξοστοιχία δεχόταν επίθεση από τους αντάρτες. Ο Γερμανός λοχίας πυροδοτούσε τα εκρηκτικά και ανατίναζε τη κλούβα με τους ομήρους.

Τέτοιες Κλούβες με κρατούμενους κυκλοφορούσαν σε όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου και σε εκείνο της Αθήνας – Θεσσαλονίκης.

Η άνανδρη πρακτική της Κλούβας δεν κατάφερε να σταματήσει την αντιστασιακή δράση, τις επιθέσεις και τα σαμποτάζ στα στρατιωτικά τρένα των καταχτητών. Πολλές φορές οι ίδιοι οι κλουβίτες, με κραυγές και συνθήματα, παρακινούσαν τους αντάρτες να μην ματαιώσουν τις επιχειρήσεις τους και να επιτεθούν, αψηφώντας την ύπαρξη τους.

Γύρω από τις Κλούβες δραστηριοποιήθηκαν έντονα η Εθνικής Αλληλεγγύη, διάφορες άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις και ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, κάτω από την κάλυψη του οποίου αρκετές φορές δρούσε το ΕΑΜ. Σε σταθμούς όπου έκανε στάση η αμαξοστοιχία έτρεχαν οι οργανώσεις με κάθε τρόπο να προσφέρουν στους κλουβίτες λίγο νερό, τρόφιμα, κανένα τσιγάρο, λόγια παρηγοριάς και πληροφορίες.

Ο ΕΛΑΣ στις επιχειρήσεις του έπαιρνε υπόψη του τις Κλούβες και προσπαθούσε να έχουν τις λιγότερες απώλειες. Αρκετές φορές επιχειρήθηκαν επιθέσεις με στόχο την απελευθέρωση των κλουβιτών.

Ομηροι στην Κλούβα

Ο Παρασκευάς Βελησσάρης αγηγείται τις αναμνήσεις του σαν κλουβίτης στα χρόνια της γερμανικής κατοχής.

Αναδημοσιεύσαμε στον Ημεροδρόμο , για πρώτη φορά, την 1 Ιούλη 2017, από την Εφημερίδα «Φωνή της Βλαχοκερασιάς», με ιδιαίτερη ευχαρίστηση, την εξαιρετική αφήγηση που κατέγραψε η Αγγελική Κατσαφάνα, του 93χρονου αειθαλούς αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, κλουβίτης στα χρόνια της κατοχής,   Παρασκευά Βελισσάρη:

 «Το  καλοκαίρι του 1944, ενώ ήμουν κρατούμενος στις φυλακές της Τρίπολης στα υπόγεια του Δικαστικού μεγάρου, με πήραν μαζί με άλλους φυλακισμένους ΕΑΜίτες και μας έκλεισαν στην  «κλούβα» που έκανε δρομολόγιο Τρίπολη – Κόρινθο. Η κλούβα ήταν ένα ξεσκέπαστο βαγόνι  του τραίνου, φραγμένο με πολλά παλούκια και αγκαθωτά σύρματα γύρω -γύρω  και από  πάνω, το οποίο  προπορευόταν των αμαξοστοιχιών για την ασφάλεια των σιδηροδρομικών μεταφορών των Γερμανών. Στη μέση της κλούβας υπήρχε  νάρκη συνδεδεμένη με καλώδια   και στο ίδιο βαγόνι ήμασταν κι εμείς, 25-30 άνδρες, στριμωγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, έτοιμοι ανά πάσα ώρα να ανατιναχτούμε στον αέρα αν δεχόταν επίθεση το τραίνο. Μαζί με μένα στην κλούβα ήταν και δυο άλλοι Βλαχοκερασιώτες, ο Γρηγόρης  Κοντογιάννης και ο Παναγιώτης Κοπίτας, καθώς κι ένας Αλεποχωρίτης. Ήταν κι ένας Λάκωνας από την Αμερική που εγκλωβίστηκε με τον πόλεμο στην Ελλάδα και δεν μπόρεσε να φύγει, λόγιος άνθρωπος. Καθόταν απέναντί μου και εξοικονομούσαμε το χώρο να σταθούμε.

Οι συνθήκες  στην «κλούβα» ήταν τραγικές. Κάναμε νύχτα μέρα το δρομολόγιο Τρίπολη – Κόρινθος κάτω από το καυτερό λιοπύρι σαν ετοιμοθάνατοι. Διψούσαμε και όταν μας δίνανε νερό μας έδιναν από αυτό που ρίχνανε στις ατμομηχανές. Ήμασταν και γεμάτοι ψείρες. Αποπατούσαμε στην άκρη της κλούβας που υπήρχε μια τρύπα. Μπορούσες να τρελαθείς εκεί μέσα.

Και με το φαγητό υπήρχε πρόβλημα. Ευτυχώς όμως η οργάνωση του ΕΑΜ στο Παρθένι είχε πείσει ορισμένες μαυροφορεμένες γυναίκες και ερχόντουσαν στο σταθμό όπου σταμάταγε η αμαξοστοιχία, και φέρνανε μαγειρεμένο πληγούρι,  τραχανά…, σε πήλινα δοχεία για να μην πεθάνουμε της πείνας. Δίνανε τσιγάρα στους φρουρούς, τους δελεάζανε και τις άφηναν  να μας δώσουν το φαγητό που το μοιράζαμε μεταξύ μας χωρίς να λείπουν και οι παρεξηγήσεις. Όμως μια μέρα βρέθηκε μέσα στο πληγούρι ένα ψαλίδι, (που μπορούσε να κόψει το σύρμα). Έγινε αντιληπτό από τους φρουρούς και αυτό μας κόστισε. Σταμάτησε η τροφοδοσία μας εκεί. Συνεχίστηκε βέβαια  από γυναίκες στο Χιλιομόδι της Κορινθίας που γινόταν στάση, μόνο που οι Γερμανοί έψαχναν με την ξιφολόγχη το πληγούρι …που μας έδιναν. Ένας κλουβίτης είχε βγάλει κι ένα τραγούδι στις Χιλιομοδίτισσες που ξεκίναγε: «Γεια σας Χιλιομοδίτισσες της λευτεριάς καμάρι…».  Σε αντίθεση στο  Ελαιοχώρι όταν περνούσε το τραίνο είχαν τέτοιο μίσος που μας πετούσαν λιθάρια. Στην Κόρινθο μερικές φορές  που μας κατέβαζαν σε μια αποθήκη  μας έδινε κάτι να φάμε ο Ερυθρός Σταυρός.

Στο δρόμο συναντούσαμε κι άλλες κλούβες. Ερχόταν κλούβα από Αθήνα –Τρίπολη, Πάτρα –Τρίπολη, Καλαμάτα –Τρίπολη σε αυτήν μέσα πηγαινοερχόταν  μελλοθάνατος  κι ο βλαχοκερασιώτης «Ψαήλας» (Γεώργιος Μάνδρος). Θυμάμαι μια φορά στο σταθμό του Άργους ήταν εκεί και μια άλλη κλούβα και στην αμαξοστοιχία οι Γερμανοί μετέφεραν πόρνες. Μου έκανε εντύπωση που μας χαιρετούσαν οι πόρνες και προσπαθούσαν να μας  δώσουν θάρρος: «τα βάσανά σας γρήγορα θα τελειώσουν, κουράγιο», μας έλεγαν. Πολλές από αυτές θα ήταν εξαναγκασμένες από τους Γερμανούς να τους ακολουθούν… 

Θυμάμαι και κάποια άλλα περιστατικά. Από την κλούβα Αθήνας –Κορίνθου δραπέτευσαν κάποια μέρα 12-15  έγκλειστοι, που έκοψαν το συρματόπλεγμα χωρίς να τους πάρουν είδηση οι φρουροί κι πήδηξαν ένας- ένας  έξω στο χαντάκι, γιατί τα τρένα πήγαιναν σιγά- σιγά, καίγανε ξύλα και κάρβουνα. Έτσι τη γλίτωσαν. Αντικαταστάθηκαν βέβαια από άλλους. Έγινε χαμός τότε από τους Γερμανούς…

Άλλη φορά σε κλούβα  στο  δρομολόγιο Αθήνας –Πάτρας  έξω από το Αίγιο, που μετέφερε πολεμικό υλικό έστησε ενέδρα ο ΕΛΑΣ για να απελευθερώσει τους κρατούμενους κλουβίτες. Δεν τα κατάφερε, σκοτώθηκαν 5-6 Ελασίτες, εξερράγη η  νάρκη και γλίτωσε από τους κλουβίτες μόνο ένας από τα Βούρβουρα. Είχε τύχη. Τα αέρια της νάρκης που εξερράγη τον πέταξαν έξω στη γράνα, μισολιπόθυμο, αργότερα συνήλθε και σώθηκε[5].

Όταν οι Γερμανοί έφυγαν   παρέδωσαν εμάς όλους τους κλουβίτες στο διοικητή του στρατοπέδου των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Κόρινθο που μας είπε: «Αν δεν συμφωνήσω με τους απέξω (δηλαδή  το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ) θα σκοτώσω εσάς πρώτα, αν και σας λυπόμουν που σας έβλεπα τι μαρτύριο τραβούσατε. Έχω 400 στρατιώτες και 4 κανόνια, θα διαλύσω την Κόρινθο». Μας έβαζε  καθημερινά να μαδάμε τα φύλλα από τις κληματόβεργες των αμπελιών για να απογυμνώνει τον τόπο  να μην μπορούν να κρυφτούν οι επιτιθέμενοι. Όμως μαζεύτηκαν διάφορες προσωπικότητες από την Κορινθία, επιστήμονες, έμποροι … και του είπαν να φύγει  και να μην συγκρουστεί με τους Ελασίτες που ήδη είχαν μπει στην Τρίπολη και περισφίγγανε και την Κόρινθο. Αυτοί οι Κορίνθιοι πολίτες μας φέρανε και ρούχα, ήμασταν ρακένδυτοι, πήρα κι εγώ κάποιο πουκάμισο. Με την παρέμβαση  των παραπάνω, του  αρχιεπισκόπου Κορίνθου και δυο ερυθροσταυριτών, μας απέλυσε ο συνταγματάρχης και το αυτοκίνητο της Εκκλησίας μας συνόδευσε μέχρι το Άργος.

Γύρισα σπίτι μου άρρωστος. Άρρωστος  από τύφο. Είχα κολλήσει τύφο ή από το νερό που μας έδιναν στην κλούβα ή από πηγάδι που πίναμε νερό  στο στρατόπεδο. Δυο φορές με επισκέφτηκε ο γιατρός Μπούρτζος από την Αρβανιτοκερασιά. Δεν είχαμε και πάγο που χρειαζόταν για την αρρώστια. Ευτυχώς στις 11 Οκτώβρη έριξε χιόνι, το στουπώσαμε και το χρησιμοποιήσαμε για πάγο.

Φρικτές καταστάσεις… στη φυλακή να πέφτει άγριο ξύλο, στην κλούβα όμηρος να παίζεις κρυφτούλι με το θάνατο…»

Οι κλουβίτες ήταν μαρτυρικοί ήρωες, που όταν κατάφερναν να επιβιώσουν από τις νάρκες, την ανατίναξη της Κλούβας, την πείνα, την δίψα και τις αρρώστιες, αποτελούσαν πάντα μια πρώτη δεξαμενή από την οποία οι Γερμανοί, συχνά, διάλεγαν και εκτελούσαν σε αντίποινα για τη δράση των Αντιφασιστικών Οργανώσεων του αγωνιζόμενου λαού.


Δυο Μάχες για την απελευθέρωση των κλουβιτών

Από τις αρχές του 1944 οι Σύμμαχοι εκπονούν το σχέδιο «Κιβωτός» που θα έμπαινε σε εφαρμογή από τα μέσα του Απρίλη. Το σχέδιο «Κιβωτός» είχε στόχο, ανάμεσα στα άλλα, να παραπλανήσει τους Γερμανούς σε σχέση με τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία και προέβλεπε μια σειρά επιθέσεων και καταστροφών, με σαμποτάζ, των συγκοινωνιών στην Ελλάδα, έτσι ώστε οι Γερμανοί να μην μπορέσουν εύκολα να μεταφέρουν βαρύ υλικό, να αποδιοργανωθούν σε βαθμό που να μην μπορούν να πάρουν αμέσως θέση σε μάχες σε άλλο μέτωπο, αλλά να έχουν ανάγκη από ανασυγκρότηση. Για την εκτέλεση του σχεδίου, στον ελλαδικό χώρο, ζητήθηκε η συνεργασία του ΕΛΑΣ και αυτός ανταποκρίθηκε άμεσα.

Σε όλη τη χώρα σημειώνονται επιθέσεις και ανατινάξεις αμαξοστοιχιών, γεφυρών και τούνελ. 12.4.1944 Δεμερή και Νεζερό, 16.4. Τέμπη, 21.4. Πετρομαγούλα Δομοκού, 29.4. σιδηροδρομική γραμμή Βόλου – Τρικάλων και στο Δομοκό, 3.5. Δοξαρά, 11.5. κοντά στη Βέροια, 20.5.  ανάμεσα Αγόριανη – Δρανίτσα – Δομοκό, 5.6. στενωπό Κλεισούρας στο δρόμο Μεσολόγγι – Αγρίνιο, 16.6. σιδ. σταθμός Καΐσας, 19.6. τρένο στη γραμμή Λάρισας – Θεσσαλονίκης, 23.6. Θέρμης – Καΐσας κλπ[1].

Μάχη και απελευθέρωση κλουβιτών στο Σταθμό Αιτωλικού

Το 2/36 εφεδρικό τάγμα του ΕΛΑΣ με έδρα την Σιβίστα, στο χώρο της ευθύνης του,  ανατολικά από το Κρυονέρι, Γαλατά, Περιθώρι, όλη η νότια πλευρά του Αρακύνθου μέχρι του κόμβου Συκιάς και Αχελώου δυτικά, εκτέλεσε μια σειρά από πολεμικές επιχειρήσεις: Ανατίναξε την Γαλαρία της Κλόκοβας και σταμάτησε έτσι την οδική επικοινωνία Μεσολογγίου Ναυπάκτου. Εξουδετέρωσε τον Παπά – Σπυρίδωνα Καραβία από το Δοκίμι Αγρινίου ο οποίος με ομάδα ταγματασφαλιτών είχε κατατρομοκρατήσει τους αγρότες την περιοχή Αγρινίου, Συκιάς. Ανατίναξε, στις 5 Ιούνη, την γέφυρα στον οδικό άξονα Μεσολογγίου- Αγρινίου στο τέρμα της Κλεισούρας (Φραγκουλέϊκα) και με άλλες ενέργειες σταμάτησε το πέρασμα των Γερμανών κατακτητών από την Κλεισούρα. Ανατίναξε την επιβατική αμαξοστοιχία στη θέση Τραγάνα χρησιμοποιώντας μια νάρκη Τέλερμαν μεγάλης εκρηκτικής ισχύος με αποτέλεσμα λόγω κατηφόρας η αμαξοστοιχία να βρεθεί 100 μέτρα μέσα σε φαράγγι και να ανασυρθεί μετά την απελευθέρωση. Ολιγομελές τμήμα του 2/36 εφεδρικού ΕΛΑΣ εξουδετέρωσε την Γερμανική φρουρά του τραίνου στο σταθμό του Γαλατά και έριξε την αμαξοστοιχία στον προβλήτα του Κρυονερίου.

Οι Γερμανοί έχοντας απόλυτη ανάγκη αυτή την επικοινωνία, ειδικά τον άξονα Μεσολογγίου- Αγρινίου ως μοναδική αρτηρία από Δυτική Ελλάδα σε Ήπειρο και Δυτική Μακεδονία για την Κεντρική Ευρώπη έλαβαν πρόσθετα μέτρα ασφάλειας:

Εγκατέστησαν στα Σταμνά τμήμα Γερμανοτσολιάδων και ομάδα Γερμανών με επικεφαλή αξιωματικό με όλα τα μέσα τηλεπικοινωνιών και μετακίνησης.

Ενίσχυσαν την φρουρά του τραίνου με 24 άνδρες με επικεφαλή αξιωματικό με ασύρματο τηλέφωνο.

Εγκατέστησαν περιστρεφόμενο μυδράλιο στο τελευταίο ανοιχτό βαγόνι.

Και το χειρότερο απ’ όλα ήταν ότι σαν πρώτο βαγόνι έβαλαν, ασπίδα για να αποφύγουν τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ, κλούβα γεμάτη Έλληνες πατριώτες απ’ τις φυλακές Μεσολογγίου ή Αγρινίου ανάλογα με την φορά του τραίνου, και στο κέντρο της κλούβας νάρκη έτοιμη για ανατίναξη.

Ο συνταγματάρχης Ζούλας, Διοικητής του 36ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, εκδίδει διαταγή σύμφωνα με την οποία πρέπει να μελετηθεί και να οργανωθεί σαμποτάζ στο σταθμό του Αιτωλικού με σκοπό την εξόντωση της Γερμανικής φρουράς, την απελευθέρωση των κρατουμένων κλουβιτών και την ολική καταστροφή του τραίνου.

Την παραμονή της επιχείρησης έφτασαν και δυο σαμποτέρ Αγγλοι αξιωματικοί, ο Τόμσον και ο Εβερτ, μαζί με τον ανθυπολοχαγό της σχολής του βουνού, καπετάν Λευτέρη, ειδικού στα εκρηκτικά.

Στις 22 Ιούνη 1944, τμήματα του 36ου εφεδρικού Συντάγματος του ΕΛΑΣ, επιτέθηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό του Αιτωλικού.

Η αμαξοστοιχία ξεκίνησε από το Μεσολόγγι φορτωμένη με πολεμοφόδια και με επιβάτες 50 Γερμανούς, Πολωνούς στρατιώτες και Ελληνες χωροφύλακες. Την ώρα που έμπαινε στον Σταθμό του Αιτωλικού και αφού προσπέρασε η κλούβα και η ατμομηχανή, έγιναν αλλεπάλληλες ανατινάξεις. Ακολούθησε μάχη με τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους.

Οι έμπειροι μαχητές του 2/36 τάγματος του ΕΛΑΣ μέσα σε λίγο χρόνο με τα όπλα, με επιθετικές χειροβομβίδες  πέτυχαν τον πλήρη αιφνιδιασμό των Γερμανών. Ήταν η μοναδική μάχη που εξοντώθηκαν όλοι οι Γερμανοί.  Οι απώλειες των Γερμανών ήταν 30 νεκροί και 3 αιχμάλωτοι. Απ’ την μεριά των ανταρτών 8 νεκροί, καθώς και 4 επιβάτες της αμαξοστοιχίας ήταν το βαρύ τίμημα.

Σκοτώθηκαν οι αντάρτες: Μανώλης Λεμονής – Σταύρος Ζενεμπής (Αιτωλικό), Νίκος Έξαρχος (Χαραυγή Θεσπρωτίας), Γιάννης Σιμήρης (Μεσολόγγι), Μάρκος Μάρκου – Βασίλης Κρανιώτης (Ευηνοχώρι), Άγγελος Δαραμούσκας (Κούμανι Ηλείας), Βιτόριο Ιταλός Αντιφασίστας. Ακόμα τραυματίστηκαν οι αντάρτες Θεοφάνης Δημαράς με διαμπερές τραύμα στο στήθος απ’ το οποίο απεβίωσε αργότερα και ο Γιώργος Βλάχος από το Γαλατά.

Σκοτώθηκαν οι επιβάτες: Γερ. Μαρούδας ιερέας, Γεωργ. Σκουφής σιδηροδρομικός,  Γιώργος Καφρίτσας, Αρσινόη Λύτρα. Τραυματίστηκε ελαφρά ο επιβάτης του τραίνου Χρ. Χριστοδούλου[2].

Στην αναφορά της Διοίκησης του 2ου εφεδρικού Τάγματος προς την Διοίκηση του 36ου Εφεδρικού Συντάγματος του ΕΛΑΣ σημειώνονται:

«Συναγωνιστές κάνοντας απολογισμό του σαμποτάζ και μάχης του Σταθμού του Αιτωλικού στις 22.6.44 σας γνωρίζουμε ότι άπαντες οι αντικειμενικοί σκοποί επιτεύχθηκαν σχεδόν πλήρως παρόλο ότι τα βαγόνια εξετροχιάστηκαν προς τα κάτω αντίθετα από την υπόσχεσιν του Tomson.  Εκ των Γερμανών που επέβαιναν συνελήφθησαν τρεις (3) αιχμάλωτοι. Οι υπόλοιποι εξοντώθηκαν. Ημέτεροι απώλειαι οκτώ (8) αντάρτες και τέσσερες επιβάτες. Περιήλθον εις χείρας μας λάφυρα ένα (1) γερμανικό μυδράλιο με 1.200 φυσίγγια, είκοσι (20) γερμανικά μάουζερ, έξι (6) αυτόματα μαρσίπ, πολλά πυρομαχικά και μία (1) βαλίτσα με χειρουργικά εργαλεία και υγειονομικό υλικό. Ολοι οι όμηροι, περί τους είκοσι πέντε (25) απελευθερώθησαν χωρίς να πάθει κανείς τίποτε.

Εδρα του 2/36 Εφ. Τάγματος, 24/6/44
Η Διοίκηση του Τάγματος
Ποταμίτης Κουστάς».[3]

Στον Ψαθόπυργο Αχαΐας

Δυόμισι μήνες μετά, με σκοπό τη ματαίωση της μεταφοράς πολεμικού υλικού των Γερμανών που υποχωρούσαν από την Πελοπόννησο με κατεύθυνση την ηπειρωτική Ελλάδα, τμήμα της ΙΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ οργάνωσε επιχείρηση στην περιοχή Αχαΐας.

Στις 8 Σεπτέμβρη 1944 η γερμανική στρατιωτική αμαξοστοιχία 18 βαγονιών που μετέφερε καύσιμα και πυρομαχικά, σταμάτησε στον Ψαθόπυργο. Μπροστά ήταν η Κλούβα με 22 ομήρους κλουβίτες. Πέντε γυναίκες πλησίασαν τη Κλούβα με πρόσχημα να προσφέρουν σε κλουβίτες και φρουρούς φαγώσιμα και νερό. Η κύρια αποστολή τους ήταν να ειδοποιήσουν τους κρατούμενους – με σημειώματα μέσα σε κούφια αυγά – για την επικείμενη επιχείρηση και τους ζητήθηκε να αποσυνδέσουν το καλώδιο πυροδότησης από τα εκρηκτικά, πράγμα που έγινε.

Στο μεταξύ λίγη ώρα πριν ένα συνεργείο αντιστασιακών σιδηροδρομικών είχε ξηλώσει τη σιδηροδρομική γραμμή σε ένα σημείο ανάμεσα στον Ψαθόπυργο και την Παναγοπούλα Αχαΐας.

Όταν η αμαξοστοιχία έφτασε στο προβλεπόμενο σημείο δέχτηκε καταιγιστικά πυρά του ΕΛΑΣ και σταμάτησε. Ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτα πετυχημένος. Οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να απαντήσουν αμέσως στα δραστικά πυρά του ΕΛΑΣ, ούτε και να ανατινάξουν την Κλούβα με τους 22 ομήρους πατριώτες, αφού οι κλουβίτες είχαν αποσυνδέσει το καλώδιο πυροδότησης. Οι όλμοι των ΕΛΑΣιτών έπληξαν τα βαγόνια που μετέφεραν βενζίνη και μέσα σε λίγα λεπτά ολόκληρη η αμαξοστοιχία έγινε παρανάλωμα τους πυρός.

Από τους 22 κλουβίτες απελευθερώθηκαν και σώθηκαν οι είκοσι. Δεν έγινε δυνατόν να σωθούν και έπεσαν νεκροί οι ΕΠΟΝίτες Γιώργος Βασιλείου του Γιάννη, από τις Δάφνες Αιγίου, 18 ετών, μαθητής Γυμνασίου, Σύνδεσμος της Οργάνωσης και Μουγγολιάς Γιάννης του Θύμιου, από το Αίγιο, 17 ετών, μαθητής Γυμνασίου[4].


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο ΕΛΑΣ, Στέφανου Σαράφη, εκδόσεις Επικαιρότητα, Αθήνα 1999, σελ. 210 – 212, 286, 402 – 407

[2] Στο αρχείο του καπετάνιου του 2/36 εφεδρικού τάγματος του ΕΛΑΣ, Νίκου Κούστα, υπάρχει μια λεπτομερής αφήγηση της μάχης του Αιτωλικού, η οποία έχει δημοσιευτεί και στο Agriniopress

[3] ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ. Τόμος 4α, σελ. 295 

[4] ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ. Τόμος 4β, σελ. 145

[5] Ο Παρασκευάς Βελισσάρης πιθανά αναφέρεται σε ένα σαμποτάζ του ΕΛΑΣ, ο οποίος ανατίναξε τις σιδηροδρομικές γραμμές στη θέση «Λαμπίρη», ανάμεσα στο Αίγιο και την Πάτρα, τον Σεπτέμβρη του 1944. Οι Γερμανοί, όταν πλησίασε το τρένο και πριν σταματήσει, ανατίναξαν την Κλούβα με 24 ομήρους πατριώτες. Γλύτωσε μονάχα ένας, ο Κ. Κοκοκιός από τα Βούρβουρα,  που έπεσε στη γράνα (το χαντάκι) δίπλα στις γραμμές.

Οι Κλουβίτες των τρένων
Κείμενό: Βαγγέλης Ραπτόπουλος στην εφημερίδα «Τα Νέα»

(Απόσπασμα)
Προκειμένου να προστατεύσουν τις στρατιωτικές τους αμαξοστοιχίες από τις επιθέσεις τού ΕΛΑΣ, οι Γερμανοί κατέφυγαν σ' ένα αλεπουδίσιο κόλπο: τοποθετούσαν μπροστά από τη μηχανή του τρένου μια πλατφόρμα, μια καρότσα πες, που γύρω γύρω κι από πάνω την έφραζαν με αγκαθωτό σύρμα. Υστερα στερέωναν εκρηκτικά κάτω από το δάπεδο της κλούβας, ώστε να τιναχτεί στον αέρα σε περίπτωση επίθεσης των ανταρτών.
Και μέσα στην κλούβα φυλάκιζαν έλληνες ομήρους, οι οποίοι μοιραία θα αποτελούσαν τα πρώτα και τα πιο σίγουρα θύματα. Οι μελλοθάνατοι ήταν άνθρωποι κάθε ηλικίας και επαγγέλματος. Παιδιά και γέροι, δικηγόροι και υπάλληλοι, αγρότες και βοσκοί. Κρατούμενοι από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου ή της Θήβας.
Κι αν οι τελευταίοι φορούσαν τα κανονικά τους ρούχα και ήταν ακούρευτοι, οι του Χαϊδαρίου ήταν όχι μόνο κουρεμένοι γουλί, αλλά και θεόγυμνοι, με τα σκελετωμένα τους κορμιά εκτεθειμένα.
Γι' αυτό και πολλοί τους Χαϊδαριώτες τούς φώναζαν Γυμνούς. Μια τέτοια κλούβα τρένου, φορτωμένη με γυμνούς ομήρους, δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα σύμβολο της κατοχικής περιόδου, αντικατοπτρίζοντας, σχεδόν ταυτόχρονα, και την υποδούλωσή μας στους Γερμανούς και το αδούλωτον της ελληνικής ψυχής.
Είναι μια εικόνα υπερβολικά προκλητική για να την αφήσεις ανεκμετάλλευτη και να μην επιδιώξεις να της προσδώσεις ευρύτερες διαστάσεις.
Κάθε φορά που έφταναν σ' έναν σταθμό, λέει, οι Κλουβίτες φρόντιζαν να ρίξουν ραβασάκια που απευθύνονταν στους δικούς τους, ώστε να σπεύσουν να τους ειδοποιήσουν όσοι τα έβρισκαν. Κι άλλοτε, πάλι, οι δικοί τους ήταν ήδη εκεί και τους περίμεναν, οπότε, εάν οι Γερμανοί δεν τους το απαγόρευαν, πλησίαζαν, και χέρια απλώνονταν μέσα κι έξω από το συρματόπλεγμα της κλούβας για ν' αγγιχτούν. Ή για να δώσουν και να πάρουν τσιγάρα, φαΐ και νερό.
Κι ακόμα, οι Κλουβίτες δεν έκλαιγαν τη μοίρα τους ούτε θρηνούσαν, λέει, κι ας ήταν θρονιασμένοι πάνω σ' όλα εκείνα τα μασούρια του δυναμίτη. Αντιθέτως, στέκονταν περήφανοι στη θέση τους, σαν παλικάρια, τραγουδώντας πατριωτικά θούρια και καλώντας τους αντάρτες να μη σταματήσουν τις επιθέσεις.
«Ετσι πολεμάμε, μέσ' από τις κλούβες, μαζί σας κι εμείς!».
Τέλος, τον πρώτο καιρό, οι κατακτητές επέτρεπαν στους συγγενείς να πλησιάζουν τις κλούβες στους σταθμούς, με την υστεροβουλία να καρπωθούν κι εκείνοι λίγα ή πολλά απ' όσα κουβαλούσε και παρέδιδε ο κόσμος στους ομήρους.
Αργότερα, όμως, ιδίως από το καλοκαίρι του '44, που ο ΕΛΑΣ κατόρθωσε να απελευθερώσει είκοσι πέντε Κλουβίτες στον σταθμό του Ψαθόπυργου Αχαΐας, οι Ναζί απαγόρευσαν, υπό την απειλή τουφεκισμού, να πλησιάζουν οι πολίτες στις κλούβες των τρένων.
Εάν ήμουν κινηματογραφιστής, δεν θα έχανα την ευκαιρία. Μια ολόκληρη ταινία με πρωταγωνιστές κάποια ομάδα από Κλουβίτες και με επεισόδια αντλημένα από τις διαδρομές της αμαξοστοιχίας, της οποίας προπορεύεται το βαγόνι τους.
Εκτός από μια ταινία εποχής, που θα πετύχαινε ίσως να ζωντανέψει τόσο την ατμόσφαιρα όσο και την ουσία της Κατοχής, θα είχαμε αναμφισβήτητα να κάνουμε και μ' ένα ακαταμάχητο θρίλερ.
Φανταστείτε την αρπάγη της αγωνίας, στην οποία θα παρέμεναν γραπωμένοι θεατές και πρωταγωνιστές της ταινίας.
Τη συγκεκριμένη φωτογραφία με τους Κλουβίτες των τρένων - διά χειρός του σπουδαίου φωτογράφου της Αντίστασης Σπύρου Μελετζή - την πρωτοείδα στο βιβλίο των Κώστα Ν. Χατζηπατέρα και Μαρίας Φαφαλιού - Δραγώνα «Μαρτυρίες '41-'44, Η Αθήνα της Κατοχής» (τόμος β'), που κυκλοφόρησε το 2003. Αποτελεί για μένα ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά φωτογραφικά στιγμιότυπα του πνεύματος της Κατοχής στη χώρα μας, εκφράζοντάς το ολοζώντανα. Γι' αυτό και φρόντισα να το ενσωματώσω, μαζί με άλλες δύο φωτογραφίες - ντοκουμέντα, στο μυθιστόρημά μου «Η πιο κρυφή πληγή» (2012). Ενα μυθιστόρημα σύγχρονο, από τη Μεταπολίτευση ώς τους Αγανακτισμένους, κι όμως επικεντρωμένο στα Δεκεμβριανά του 1944.
Παρατηρήστε τη φωτογραφία προσεκτικά. Κατ' αρχάς, κάτω δεξιά, μόλις που διακρίνονται οι ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής. Κι ακόμα, δύο τουλάχιστον από τους ομήρους (εκείνος, σε πρώτο πλάνο, ο καθιστός με το άσπρο μαντίλι στο κεφάλι, όπως και ο όρθιος στ' αριστερά του με το ανοιχτόχρωμο παντελόνι, που έχει το ένα του χέρι πλεγμένο στο συρματόπλεγμα και είναι γυρισμένος προφίλ) είναι προφανές ότι χαμογελάνε. Αυτή η φωτογραφία, αυτό το ανατριχιαστικό στιγμιότυπο όπου απεικονίζονται Κλουβίτες, είναι ασφαλώς σήμα κατατεθέν της γερμανικής κατοχής. 

Ανοιχτό σιδηροδρομικό βαγόνι που μετατρεπόταν σε μεγάλο κλουβί, εντός του οποίου οι Γερμανοί έβαζαν κρατούμενους ως «ασπίδα» στην μεταφορά στρατιωτών, εξοπλισμού και προϊόντων.

«Οι σιδηροδρομικές κλούβες του Θανάτου (1941-1944).»
του Στέφανου Μίλεση από το Πειραιόραμα.

Ένα γεγονός που καταγράφηκε από όλους τους ιστοριογράφους της κατοχικής περιόδου, ήταν ο μεγάλος αριθμός από βαγόνια μετασκευασμένα που ήταν γνωστά ως «κλούβες». Και ενώ οι Γερμανοί κατά την αποχώρησή τους κατέστρεφαν τις σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις, κτήρια, γραμμές, ατμομηχανές και βαγόνια, οι μόνες που παρέμειναν άθικτες ήταν οι «κλούβες», συνεχίζοντας να προκαλούν τον τρόμο σε όσους τις έβλεπαν. Επρόκειτο για ένα ανοιχτό σιδηροδρομικό βαγόνι που μετατρεπόταν σε μεγάλο κλουβί, εντός του οποίου οι Γερμανοί έβαζαν κρατούμενους. Στη συνέχεια τοποθετούσαν την «κλούβα» μπροστά από τη σιδηροδρομική μηχανή, ώστε σε περίπτωση δολιοφθοράς, να σκοτώνονταν πρώτα οι κρατούμενοι που επέβαιναν σε αυτήν. Η τοποθέτησή τους στην «κλούβα» αποτελούσε μαρτύριο, καθώς από τον Πειραιά έμεναν εντός αυτής μέχρι του προορισμού, άνθρωποι που είχαν συλληφθεί φορώντας πουκάμισα και φανελάκια και γενικώς ήταν απροετοίμαστοι. Αυτοί καλούνταν στη συνέχεια να διεκπεραιώσουν τη διαδρομή μέσα σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, κρύου, βροχής ακόμα και χιονιού. Ταξίδευαν για ώρες ακάλυπτοι και εκτεθειμένοι χωρίς καμία προστασία, ενώ γνώριζαν ότι η εκεί παρουσία τους δεν θα απέτρεπε τις αντιστασιακές ομάδες από το έργο τους.
Καθώς ο Πειραιάς διέθετε δύο τερματικούς σταθμούς σιδηροδρόμων, Πελοποννήσου και Λαρίσης, αλλά και επισκευαστική βάση σιδηροδρόμων, οι κλούβες αποτελούσαν σύνηθες κατοχικό θέαμα. Η αγριότητα του πολέμου και η λυσσαλέος αγώνας κατά των Γερμανών ωστόσο, δεν εμπόδιζε τις ομάδες αντίστασης να προβαίνουν σε πράξεις δολιοφθοράς. Το σαμποτάζ στην σήραγγα κοντά στο σταθμό Νεζερού – Δομοκού Τα ξημερώματα της 2ας Ιουνίου του 1943 σε σιδηροδρομικό δρομολόγιο κατάφορτο από Ιταλούς στρατιώτες με προορισμό την Θεσσαλονίκη, σημειώθηκε σαμποτάζ την ώρα που ο συρμός διερχόταν από την σήραγγα κοντά στο Κούρνοβο της Θεσσαλίας (τούνελ Νεζερού), συνολικού μήκους 510 μέτρων. Η έκρηξη ήταν τόσο δυνατή, ώστε κατέρρευσε το τούνελ προκαλώντας το θάνατο όχι μόνο των 230 Ιταλών στρατιωτών που επέβαιναν στην αμαξοστοιχία, αλλά και 25 Γερμανών που αποτελούσαν τη φρουρά της σήραγγας. Η αντιστασιακή πράξη έγινε, παρά το γεγονός ότι μπροστά από την ατμομηχανή στο συγκεκριμένο δρομολόγιο υπήρχε «κλούβα» εντός της οποίας υπήρχαν 15 όμηροι.

Η προσέγγιση των ομήρων της «κλούβας» από συγγενείς, φίλους και άλλους, αποτελούσε πραγματικό κίνδυνο καθώς μαζί με εκείνους που ήθελαν να μάθουν για την τύχη των οικείων τους, πλησίαζαν και άτομα που ενεργούσαν σε ομάδες δολιοφθοράς με σκοπό τη λήψη πληροφοριών περί του εκτελούμενου δρομολογίου. Έτσι οι Γερμανοί πολλές φορές συνελάμβαναν και τα άτομα που προσέγγιζαν του ομήρους της «κλούβας» και τα τοποθετούσαν μαζί τους, συμπληρώνοντας τον αριθμό τους. Πολλοί συγγενείς μόλις αντιλαμβάνονταν την πρόθεση των Γερμανών, έτρεχαν αλλόφρονες να γλυτώσουν οι ίδιοι. Η γερμανική βαρβαρότητα δεν υποχωρούσε σε καμία περίπτωση από τις παρακλήσεις και από τους θρήνους των γονιών, των συζύγων, των αδελφών ή των παιδιών των μελλοθανάτων.


ΠΗΓΗ:
imerodromos.gr
tanea.gr
mixanitouxronou.gr
pireorama.blogspot.com

1940-ΕΛΛΗΝΕΣ ΗΡΩΕΣ/ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ: ΗΜΟΥΝ ΚΑΙ ΕΓΩ ΣΑΝ ΕΣΑΣ

Ήμουν κι εγώ σαν εσάς. Είχα μια δουλειά μια κοπέλα που με περίμενε πίσω.
Είχα μάνα κι αδέρφια. Είχα μια όμορφή ζωή, ζούσαμε φτωχικά. Ήμασταν ευτυχισμένοι, είχαμε ο ένας τον άλλον. Ένα πρωί χτύπησαν οι Σειρήνες, πόλεμος!

Ξεχυθήκαμε όλοι στους δρόμους, γελάγαμε τραγουδούσαμε. Οι περισσότεροι ντυθήκαμε στο χακί, στριμωχτήκαμε στα τραίνα. Φιλήσαμε κι αγκαλιάσαμε δακρυσμένοι μάνα και γυναίκα και παιδιά και φύγαμε. Η μάνα μου απαρηγόρητη στην αγκαλιά της κοπέλας μου.
Την παρηγορούσε όσο μπορούσε. Δεν περίμενε από κανέναν να παρηγορήσει και κείνη.
Στάθηκε δυνατή ως το τέλος.
Φτάσαμε στην μονάδα μας και κάποια στιγμή ξεκίνησε η πορεία προς το Αλβανικό μέτωπο.
Κρύο, κακουχίες, κρυοπαγήματα, ψείρα και απλησιά. Όλα τα αντέξαμε γιατί πηγαίναμε –ίσως στον θάνατο-για την Ελλάδα. Για να μπορέσουμε να νικήσουμε τον φασισμό.
Για της Ελλάδος τα ιερά!....
Εγώ, νομίζεις δεν φοβήθηκα; δεν έχασα κάποια στιγμή το θάρρος μου;
Nαί, δεν ντρέπομαι να το παραδεχτώ. Άνθρωπος ήμουνα, όχι θεός.
Αλλά όλοι οι άνθρωποι κρύβουμε μέσα μας ένα μικρό θεό που δεν το βάζει κάτω δεν δειλιάζει. Σηκώθηκα και φώναξα Εμπρός παιδιά, εμπρός να τους ρίξουμε στην θάλασσα!
Αέεερα!!!!!
Τίποτα δεν πρέπει να κάνει τον Έλληνα να χάνει την πίστη του στον εαυτό του και τον θεό του! Ότι και να του συμβεί να έχει το θάρρος να διεκδικήσει τα δίκαια και ιερά.
Εγώ, δεν γύρισα πίσω. Έμεινα εκεί ψηλά στα Αλβανικά βουνά.
Η Μάνα έχασε τον μοναχογιό της και η κοπέλα μου τον μελλοντικό σύζυγο της.
Ξέρω, πως θα χτιστεί ένα μνήμα για μένα κάπου στην πατρίδα. Ίσως, ένα μνημείο για όλους εμάς τους πεσόντες. Κι η μάνα θα μου ανάβει κάθε τόσο το καντηλάκι μου.
Δεν επέσαμε ρε παιδιά για να μας κάνετε μνημεία, ούτε για τα μετάλλια ανδρείας.
Πέσαμε για την Πατρίδα την θρησκεία και τα ιδανικά μας. Όπως έκαναν οι Έλληνες
από την αρχή γένους μας.
Ψηλά το κεφάλι. Εμπρός παιδιά της Ελλάδος παιδιά.
Πάντα εμπρός….
Μαθαίνω εδώ πάνω τα νέα σας. Φτώχεια, αναξιοκρατία, ψέματα….
Πάντα υπήρχαν τα ψέματα. Αλλά πρέπει να αγωνιστείς για την αλήθεια σου!
Όχι να κλειστείς στο καβούκι σου και να κλαίς την μοίρα σου.
Εμπρός ψηλά το κεφάλι, έλληνες!
Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει
δεν τη σκιάζει φοβέρα καμιά
μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει
και ξανά προς τη δόξα τραβά (τραβά, τραβά)
και ξανά προς τη δόξα τραβά

Νέα δύναμη το έθνος θα πάρει
σαν και πριν να βαδίσουμε ΕΜΠΡΟΣ.

…]Όλοι ξέρουμε πως ο Έλληνας πολεμά σαν λιοντάρι, και το χώμα της Πατρίδος του είναι γι’ αυτόν ιερό και δεν θ’ αφήση τον ξένο να το πατήση πολεμώντας κανείς όμως δεν εφαντάζετο τέτοιο Ηρωισμό, τέτοια αυταπάρνηση, κανείς δεν ενόμιζε ότι τα ιδανικά στην καρδιά του είναι τόσο Μεγάλα. Υπερηφανεύομαι για σένα που συγκαταλέγεσαι μεταξύ αυτών των λιονταριών. Εύγε σου Σταύρο, έτσι να βαδίσης ως το τέλος. Σου έστειλα προ των Χριστουγέννων ένα μικρό κιβώτιο. Άρα γε το έλαβες;[…]Κρύο δριμύ εδώ, δεν είδαμε γαλάζιο ουρανό προ πολλών ημερών, το μόνο γαλάζιο είναι η Σημαία μας που κυματίζει υπερήφανη κάθε φορά που ο στρατός μας νικά».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ «28/Χ/ριστ. ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

ΚΟΡΙΝΘΟΣ 1940: ΘΑΡΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΜΟΝΗ

Ο Σταύρος και ο Σπύρος ήταν δύο αδέλφια από την Αθήνα που ξεκίνησαν για το μέτωπο στις 28 Οκτωβρίου 1940. Τα γράμματά τους βρέθηκαν πριν λίγα χρόνια στο Μοναστηράκι, στο εσωτερικό ενός παλιού βιβλίου. Καρφιτσωμένο πάνω-πάνω ήταν το πρώτο σημείωμα που έστειλαν στην οικογένειά τους από την Κόρινθο, την επομένη της κήρυξης του πολέμου. Ο Σταύρος και ο Σπύρος είχαν φτάσει καλά στον πρώτο σταθμό του ταξιδιού τους προς το μέτωπο και ζητούσαν από τους γονείς και τα αδέλφια τους «θάρος και υπομονή».Τα λιγοστά γράμματα που διασώθηκαν μέσα στο παλιό βιβλίο δεν περιέχουν το τέλος της ιστορίας, ούτε τα ακριβή στοιχεία της οικογένειας που την έζησε. Ο Σταύρος και ο Σπύρος έφτασαν στο αλβανικό μέτωπο στο τέλος του Νοεμβρίου και παρ’ όλο που όσα είδαν τα μάτια τους «δεν μπορούν να αποδώσουν οι κινηματογραφικές παραγωγές 2 αιώνων!», όπως φαίνεται από τα χαρακτηριστικά αποσπάσματα που ακολουθούν, εκτός από «θάρος και υπομονή» τα δύο αδέλφια διατήρησαν και το χιούμορ τους. Εμείς διατηρήσαμε το συντακτικό και την ορθογραφία τους.Κόρινθος 2-11-40.

Εγώ και ο Σταύρος σας χαιρετάμε από την Κόρινθο όπου θα παραμείνουμε προς το παρόν. Εδώ ησυχία εξαιρέσει δύο βομβαρδισμών που έχουν γίνει κατά του Ισθμού ανεπιτυχώς.

Η εκστρατεία στην Αλβανία (1940-1941)

1940 - 28 Οκτωβρίου

3 τα ξημερώματα: το ιταλικό τελεσίγραφο παραδίδεται στον Πρόεδρο Μεταξά.

5 τα ξημερώματα: τα φασιστικά στρατεύματα που μετά τον Απρίλιο

του 1939 κατέλαβαν την Αλβανία περνούν τα ελληνοαλβανικά σύνορα

και εισέρχονται στην Ήπειρο. Γενική επιστράτευση στην Ελλάδα σε ζωηρό κλίμα λαϊκού ενθουσιασμού.

Οι αναμετρηθείσες δυνάμεις

Ιταλία: 26 μονάδες (εξ ων 1 τεθωρακισμένη), 400 αεροσκάφη.

Ελλάδα: 13 μονάδες + 2 ταξιαρχίες, 16 νέα μαχητικά αεροσκάφη και 99

παλαιού τύπου.

12 - 15 Νοεμβρίου: αντεπίθεση των ελληνικών στρατευμάτων που

απωθούν τους επιτιθέμενους πίσω στην Αλβανία.

22 Νοεμβρίου: κατάληψη Κορυτσάς.

25 Νοεμβρίου: κατάληψη Μοσχοπόλεως.

4 Δεκεμβρίου: κατάληψη Πόγραδετς.

8 Δεκεμβρίου: κατάληψη Αργυροκάστρου.

22 Δεκεμβρίου: κατάληψη Χειμάρρας.

1941

10 Ιανουαρίου: κατάληψη Κλεισούρας.

9 Μαρτίου-25 Μαρτίου: αποτυχία ιταλικής αντεπίθεσης. Ο ελληνικός

στρατός έχει μεταφέρει το μέτωπο 60 χιλιόμετρα πέρα από τα αλβανικά

σύνορα.

Η Επέλαση των Γερμανών (Απρίλιος 1941)

6 Απριλίου: ο χιτλερικός στρατός επιτίθεται στις ασθενείς ελληνοβρετανικές δυνάμεις Μακεδονίας και Θράκης.

9 Απριλίου: κατάληψη της Θεσσαλονίκης, μάχες για καθυστέρηση

των Γερμανών στον Όλυμπο και στις Θερμοπύλες.

27 Απριλίου: στις 8:45 η χιτλερική σημαία κυματίζει στην Ακρόπολη.

23 Μαΐου: επίθεση κατά της Κρήτης.

Τριπλή κατοχή της Ελλάδας (γερμανική, ιταλική και βουλγαρική).

Αντίσταση

Νύχτα 30 προς 31 Μαΐου 1941: δύο φοιτητές κατεβάζουν τον αγκυλωτό σταυρό από την Ακρόπολη.

27 Σεπτεμβρίου 1941: σύσταση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ).

Την ίδια περίοδο: σύσταση του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού

Συνδέσμου (ΕΔΕΣ).

Λιμός

Χειμώνας 1941-1942: τρομερός λιμός - 300.000 θάνατοι από την πείνα.

Ένοπλος Αγώνας

1942

Μάιος: εμφάνιση του πρώτου αντάρτικου.

Αύγουστος: σχηματισμός στην Αίγυπτο του Ιερού Λόχου.

27 Νοεμβρίου: ολική ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του

Γοργοποτάμου από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ (στρατιωτικό σκέλος του

ΕΑΜ), του ΕΔΕΣ και Βρετανούς πράκτορες.

Αντίσταση στις Πόλεις

1943

Παράλληλα με τη δράση των ανταρτών έχουμε αδιάκοπες διαδηλώσεις κατά του κατακτητή στους δρόμους της Αθήνας.

24 Φεβρουαρίου: μαζικός ξεσηκωμός της αθηναϊκής λαϊκής αντίστασης που καταστρέφει τα αρχεία του Υπουργείου Εργασίας και ακυρώνει

έτσι το σχέδιο υποχρεωτικής εργασίας στη Γερμανία.

Σεπτέμβριος: η κατάρρευση των Ιταλών ενισχύει αισθητά την Ελληνική αντίσταση, που ελέγχει ένα μεγάλο μέρος της χώρας και ακινητοποιεί

στην Ελλάδα έξι γερμανικές στρατιωτικές μονάδες.

1944

Αντίποινα

1 Μαΐου: εκτέλεση 200 μαχητών στο σκοπευτήριο Καισαριανής,

στους πρόποδες του Υμηττού.

10 Ιουνίου: σφαγή του άμαχου πληθυσμού στο Δίστομο (296 θάνατοι).

Απελευθέρωση

Ιούλιος - Αύγουστος: οι Γερμανοί στρατιώτες αρχίζουν να εκκενώνουν την Ελλάδα.

12 Οκτωβρίου: απελευθέρωση των Αθηνών μέσα σε κλίμα παρατεταμένων μαζικών πανηγυρισμών.