«Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ- ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΟΔΕΙΑΣ» Ιούλης 1944
Στα τέλη του Ιουνίου του 1944, ξεκινώντας από την Νεμέα, ένα γερμανικό τάγμα χωρισμένο σε τρείς φάλαγγες έφτανε στο χωριό Ψάρι. Οι γερμανοί ήθελαν να καταστρέψουν την σοδειά και φυσικά να χτυπήσουν τους αγωνιστές, τους σταυραετούς της Ζήριας ή Κυλλήνης. Τα ξημερώματα της 3ης Ιουλίου σε μια επιχείρηση σαράντα λεπτών πέφτει το Γερμανικό φυλάκιο στο Ψάρι και αποκόβει τις Γερμανικές δυνάμεις. Όλος ο οπλισμός έρχεται στα χέρια των αγωνιστών, ενώ και οι τριάντα δύο γερμανοί σκοτώθηκαν. Το σούρουπο εκείνο ένα τσούρμο παιδιά κοκαλιασμένα και χλωμά χόρευαν από χαρά για την νίκη. Ατενίζανε τον ορίζοντα χωρίς να ξέρουνε ότι οι επόμενες μέρες θα ήταν από τις πιο σκοτεινές της ζωής τους. Ήταν μόνο η αρχή. Στις παρυφές της λίμνης , στο «Ζάρακα» και στο «Κοπρέτσι» αλλά και στα γύρω χωριά , τα πυρά , οι χειροβομβίδες και οι ριπές των αυτομάτων μάτωναν το χώμα. Από τον Ασπρόκαμπο στη Δούσια, φωτιά και πλιάτσικο. Από τα πρανή του υψώματος των Αγίων Θεοδώρων καταιγιστικά πυρά των αγωνιστών αιφνιδίαζαν τους Γερμανούς και άφηναν πολλούς στο πεδίο της μάχης. Οι Γερμανοί μέσα από τα βούρλα και τα αυλάκια της λίμνης γλύτωσαν τη ολοκληρωτική καταστροφή.
Στα Κιόνια, στο Μπάση (δροσοπηγή) , ύψωμα της Δρίζας , στα αρχαία ιστορικά ερείπια της Στυμφαλίας ,τα παλληκάρια είναι παρόντες. Ο κύριος όγκος των Γερμανών συγκεντρώνεται κάτω από τις Ιτιές του Ζάρακα. Με τα αντιαρματικά και τα μυδραλιοβόλα γκρεμίζουν τοίχους και βάλουν σε οτιδήποτε κουνιέται. Καρτέρι, Λαύκα, Μπάση, Κιόνια, Μύτικας, Καλλιανοι, όλες οι περιοχές «βράζουν». Οι Γερμανοί όταν έσφιξε ο κλοιός γύρω τους , απεγνωσμένοι σκότωσαν τα Μουλάρια εκτελώντας τα στην όχθη της Στυμφαλίας. Έκαναν φράγμα με τα νεκρά μουλάρια στο ποτάμι της Ντελούγιεζας. Πατώντας πάνω στα πτώματα πέρασαν απέναντι αφήνοντας πίσω τους όλο τον οπλισμό τους. Από την πρώτη Ιουλίου έως και τέσσερεις μέρες μετά, βρήκαν τον θάνατο εβδομήντα γερμανοί και πιάστηκαν αιχμάλωτοι δεκαέξι. Γεμάτοι λύσσα για εκδίκηση από την ταπείνωση τους,
στέλνουν ένα Γερμανικό τάγμα με άριστο οπλισμό στο Ψάρι. Τα πάντα πυρπολούνται…Μαυρα σύνεφα καπνού σκέπαζαν για ώρες ολόκληρες τον ήλιο , τον ουρανό και ολόκληρη την λίμνη. Μετά το Ψάρι το τάγμα κατέβηκε στους Καλλιανους . Όπου υπήρχαν θερισμένα στάχυα τα έκαιγαν.
Οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό και συγκεντρώνουν τους γέρους τα γυναικόπαιδα και τον Παπά στο σχολείο. Καίνε ολόκληρο το χωριό. Κάηκαν τα δυό παπαδοπάιδια. Δεν άφησαν τον Παπά και την μητέρα τους να τα βγάλουν από το σπίτι, χτυπώντας τους άγρια. Το Μπούζι καίγεται και αυτό.
Ο Φενεός και η Στυμφαλία ήταν τα καταφύγια-ορμητήρια των ανταρτών γιατί ήταν περιοχές απροσπέλαστες αν δεν τις γνώριζες. Είχαν τροφή αλλά υπήρχε και εύκολη επικοινωνία με τους αγωνιστές στους γύρω νομούς.
Η ηγεσία του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματος της Κορινθίας έτσι, είχε ως έδρα το χωριό Γκιόζα,
δηλαδή το Μάτι. Αφού έκαψαν όλη την περιοχή οι Γερμανοί, από τους Καλλιάνους τους παρέλαβαν τα θωρακισμένα και τα αυτοκίνητα και τους κατέβασαν στο Κιάτο.
Ο απόηχος της μάχης ταξιδεύει πάνω από τα νερά της λίμνης, ακούγεται στο κύλισμα των νεροπηγών, στων βράχων την στητή λεβεντιά…και τα καμένα σπαρτά ξαναφυτρώνουν. Καθετί που γεννιέται είναι έτοιμο να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί.
Η ΜΑΧΗ
Η μάχη της Στυμφαλίας (Κορινθίας) διεξήχθη το τριήμερο 1ης-3ης Ιουλίου 1944 και είναι μια από
τις μεγαλύτερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) στην Πελοπόννησο κατά των ναζιστικών γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και των ταγματασφαλιτών, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η μάχη έληξε με νίκη για τις μονάδες του ΕΛΑΣ και προκάλεσε αρκετές απώλειες στις κατοχικές γερμανικές δυνάμεις που στάθμευαν στην Κορινθία, ενώ η νίκη των ανταρτών αμφισβήτησε τον γερμανικό έλεγχο του στρατηγικού και επικοινωνιακού κόμβου του Ισθμού και του Άργους.
Στη μάχη της Στυμφαλίας έλαβε μέρος το 6ο σύνταγμα της IIIης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου με διοικητή τον ταγματάρχη Εμμανουήλ Βαζαίο, εναντίον του 2/22 τάγματος αεροπορικών καταδρομών της 117ης Γερμανικής Μεραρχίας Κυνηγών που έδρευε στην Κόρινθο. Το ενισχυμένο γερμανικό τάγμα είχε δύναμη 800 ανδρών και το ακολουθούσε ένας λόχος ταγματασφαλιτών. Η μάχη ξεκίνησε την 1η Ιουλίου με την επίθεση των ανταρτών στο γερμανικό
φυλάκιο που έδρευε στο χωριό Ψάρι, η αντίσταση των 32 Γερμανών κάμφθηκε μετά από δίωρη μάχη, δεκαεπτά από αυτούς παραδόθηκαν, δεκαπέντε σκοτώθηκαν, ενώ οι αντάρτες έχασαν τρεις άνδρες. Στη συνέχεια έφτασε το γερμανικό τάγμα που μοιράστηκε σε δύο φάλαγγες για να διασπάσει τον κλοιό των ανταρτών.
Η πρώτη φάλαγγα αφού δέχτηκε καταιγιστικά πυρά υποχώρησε προς τα έλη της περιοχής, πλήγματα
δέχτηκε και η δεύτερη φάλαγγα και υποχώρησε στο χωριό Καλιάνοι, από όπου με αντεπιθέσεις και
πυρά όλμων προσπαθούσε να καλύψει την πρώτη. Η πίεση των ανταρτών συνεχίστηκε μέχρι την υποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων και τη φυγή τους προς την κατεύθυνση της Νεμέας τα ξημερώματα της 3ης Ιουλίου 1944. Η σύγκρουση είχε νικηφόρα έκβαση για τις ελληνικές δυνάμεις και αποτέλεσε καίριο πλήγμα στον κατακτητή.
Η νίκη του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ στην περιοχή εμπόδισε τις Κατοχικές δυνάμεις να πετύχουν
τον αντικειμενικό στόχο τους, που ήταν η εξόντωση των ανταρτικών τμημάτων και η καταστροφή της συγκομιδής δημητριακών ολόκληρης της ορεινής περιοχής της Αργολίδας και Κορινθίας . Τυχόν γερμανική επιτυχία θα σήμαινε τον αφανισμό του τοπικού πληθυσμού από την πείνα και την εξασθένιση των τμημάτων του ΕΛΑΣ.
Η σημαντική αυτή επιτυχία των ανταρτών επέτρεψε να παραμείνουν αυτές οι ορεινές περιοχές ελεύθερες από τους Γερμανούς κατακτητές, τους οποίους περιόρισε στα αστικά κέντρα της επαρχίας. Επίσης αποδυνάμωσε τις κατοχικές δυνάμεις στην κομβική συγκοινωνιακή περιοχή του Ισθμού Κορινθίας. Άμεση συνέπεια της μάχης ήταν γερμανικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ενάντια στον ΕΛΑΣ μια εξ αυτών είχε την ονομασία "Κόνδωρ"και στην οποία συμμετείχαν μονάδες των Γερμανικών στρατευμάτων και τμήματα των ταγμάτων ασφαλείας.
Η καταμέτρηση γερμανικών απωλειών είναι πιθανόν να είναι μεγαλύτερη καθώς υπάρχει ζήτημα με πιθανή μη καταμέτρηση νεκρών άλλων μη Γερμανικών Εθνικοτήτων στα Γερμανικά αρχεία, ο συγγραφέας Μούτουλας Παντελής θεωρεί τον υπολογισμό των Γερμανικών απωλειών ως τον μετριοπαθέστερο. Ο ίδιος ο επικεφαλής των τμημάτων του ΕΛΑΣ ταγματάρχης Εμμανουήλ Βαζαίος διοικητής του 6ου συντάγματος που διεύθυνε προσωπικά τη μάχη γράφει στο βιβλίο του -που αποτελεί πρωτογενή πηγή- ότι οι απώλειες των κατοχικών δυνάμεων έφθασαν τους 420 στρατιώτες, 120 σκοτώθηκαν στη μάχη και κατά την άτακτη υποχώρησή τους στα έλη της Στυμφαλίας. Αναφέρει επίσης ότι σκοτώθηκαν και 15 ταγματασφαλίτες και αιχμαλωτίστηκαν περίπου 60 Γερμανοί και συνεργάτες τους, σύμφωνα με τον Βαζαίο η νίκη κόστισε στα τμήματα του ΕΛΑΣ το θάνατο 16 μαχητών. Αντιστασιακοί που έλαβαν μέρος στη μάχη υπολογίζουν τις απώλειες του ΕΛΑΣ σε τουλάχιστον εικοσιπέντε νεκρούς και πενήντα τραυματίες.
Πηγές
Χέρμαν Φρανκ Μάγερ (2003). Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα. Τα αιματηρά ίχνη της 117ης Μεραρχίας Καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα , ISBN 960-05-1112-8
Επιπλέον ανάγνωση
Εμ. Βαζαίος, "Τα άγνωστα παρασκήνια της Εθνικής Αντιστάσεως εις την Πελοπόννησον", Κόρινθος 1961 Ηλία Παπαστεργιόπουλου, "Ο Μωρηάς στα όπλα" (Εθνική Αντίσταση 1941-1944), Έρευνα και Κριτική της Νεοελληνικής ιστορίας),εξάτομο, Αθήνα 1965-1980
Γιώργος Κ. Δερβεντζής «Η μάχη της Στυμφαλίας»
Στα τέλη του Ιουνίου του 1944, ξεκινώντας από την Νεμέα, ένα γερμανικό τάγμα χωρισμένο σε τρείς φάλαγγες έφτανε στο χωριό Ψάρι. Οι γερμανοί ήθελαν να καταστρέψουν την σοδειά και φυσικά να χτυπήσουν τους αγωνιστές, τους σταυραετούς της Ζήριας ή Κυλλήνης. Τα ξημερώματα της 3ης Ιουλίου σε μια επιχείρηση σαράντα λεπτών πέφτει το Γερμανικό φυλάκιο στο Ψάρι και αποκόβει τις Γερμανικές δυνάμεις. Όλος ο οπλισμός έρχεται στα χέρια των αγωνιστών, ενώ και οι τριάντα δύο γερμανοί σκοτώθηκαν. Το σούρουπο εκείνο ένα τσούρμο παιδιά κοκαλιασμένα και χλωμά χόρευαν από χαρά για την νίκη. Ατενίζανε τον ορίζοντα χωρίς να ξέρουνε ότι οι επόμενες μέρες θα ήταν από τις πιο σκοτεινές της ζωής τους. Ήταν μόνο η αρχή. Στις παρυφές της λίμνης , στο «Ζάρακα» και στο «Κοπρέτσι» αλλά και στα γύρω χωριά , τα πυρά , οι χειροβομβίδες και οι ριπές των αυτομάτων μάτωναν το χώμα. Από τον Ασπρόκαμπο στη Δούσια, φωτιά και πλιάτσικο. Από τα πρανή του υψώματος των Αγίων Θεοδώρων καταιγιστικά πυρά των αγωνιστών αιφνιδίαζαν τους Γερμανούς και άφηναν πολλούς στο πεδίο της μάχης. Οι Γερμανοί μέσα από τα βούρλα και τα αυλάκια της λίμνης γλύτωσαν τη ολοκληρωτική καταστροφή.
Στα Κιόνια, στο Μπάση (δροσοπηγή) , ύψωμα της Δρίζας , στα αρχαία ιστορικά ερείπια της Στυμφαλίας ,τα παλληκάρια είναι παρόντες. Ο κύριος όγκος των Γερμανών συγκεντρώνεται κάτω από τις Ιτιές του Ζάρακα. Με τα αντιαρματικά και τα μυδραλιοβόλα γκρεμίζουν τοίχους και βάλουν σε οτιδήποτε κουνιέται. Καρτέρι, Λαύκα, Μπάση, Κιόνια, Μύτικας, Καλλιανοι, όλες οι περιοχές «βράζουν». Οι Γερμανοί όταν έσφιξε ο κλοιός γύρω τους , απεγνωσμένοι σκότωσαν τα Μουλάρια εκτελώντας τα στην όχθη της Στυμφαλίας. Έκαναν φράγμα με τα νεκρά μουλάρια στο ποτάμι της Ντελούγιεζας. Πατώντας πάνω στα πτώματα πέρασαν απέναντι αφήνοντας πίσω τους όλο τον οπλισμό τους. Από την πρώτη Ιουλίου έως και τέσσερεις μέρες μετά, βρήκαν τον θάνατο εβδομήντα γερμανοί και πιάστηκαν αιχμάλωτοι δεκαέξι. Γεμάτοι λύσσα για εκδίκηση από την ταπείνωση τους,
στέλνουν ένα Γερμανικό τάγμα με άριστο οπλισμό στο Ψάρι. Τα πάντα πυρπολούνται…Μαυρα σύνεφα καπνού σκέπαζαν για ώρες ολόκληρες τον ήλιο , τον ουρανό και ολόκληρη την λίμνη. Μετά το Ψάρι το τάγμα κατέβηκε στους Καλλιανους . Όπου υπήρχαν θερισμένα στάχυα τα έκαιγαν.
Οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό και συγκεντρώνουν τους γέρους τα γυναικόπαιδα και τον Παπά στο σχολείο. Καίνε ολόκληρο το χωριό. Κάηκαν τα δυό παπαδοπάιδια. Δεν άφησαν τον Παπά και την μητέρα τους να τα βγάλουν από το σπίτι, χτυπώντας τους άγρια. Το Μπούζι καίγεται και αυτό.
Ο Φενεός και η Στυμφαλία ήταν τα καταφύγια-ορμητήρια των ανταρτών γιατί ήταν περιοχές απροσπέλαστες αν δεν τις γνώριζες. Είχαν τροφή αλλά υπήρχε και εύκολη επικοινωνία με τους αγωνιστές στους γύρω νομούς.
Η ηγεσία του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματος της Κορινθίας έτσι, είχε ως έδρα το χωριό Γκιόζα,
δηλαδή το Μάτι. Αφού έκαψαν όλη την περιοχή οι Γερμανοί, από τους Καλλιάνους τους παρέλαβαν τα θωρακισμένα και τα αυτοκίνητα και τους κατέβασαν στο Κιάτο.
Ο απόηχος της μάχης ταξιδεύει πάνω από τα νερά της λίμνης, ακούγεται στο κύλισμα των νεροπηγών, στων βράχων την στητή λεβεντιά…και τα καμένα σπαρτά ξαναφυτρώνουν. Καθετί που γεννιέται είναι έτοιμο να πεθάνει και να ξαναγεννηθεί.
Η ΜΑΧΗ
Η μάχη της Στυμφαλίας (Κορινθίας) διεξήχθη το τριήμερο 1ης-3ης Ιουλίου 1944 και είναι μια από
τις μεγαλύτερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) στην Πελοπόννησο κατά των ναζιστικών γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και των ταγματασφαλιτών, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η μάχη έληξε με νίκη για τις μονάδες του ΕΛΑΣ και προκάλεσε αρκετές απώλειες στις κατοχικές γερμανικές δυνάμεις που στάθμευαν στην Κορινθία, ενώ η νίκη των ανταρτών αμφισβήτησε τον γερμανικό έλεγχο του στρατηγικού και επικοινωνιακού κόμβου του Ισθμού και του Άργους.
Στη μάχη της Στυμφαλίας έλαβε μέρος το 6ο σύνταγμα της IIIης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου με διοικητή τον ταγματάρχη Εμμανουήλ Βαζαίο, εναντίον του 2/22 τάγματος αεροπορικών καταδρομών της 117ης Γερμανικής Μεραρχίας Κυνηγών που έδρευε στην Κόρινθο. Το ενισχυμένο γερμανικό τάγμα είχε δύναμη 800 ανδρών και το ακολουθούσε ένας λόχος ταγματασφαλιτών. Η μάχη ξεκίνησε την 1η Ιουλίου με την επίθεση των ανταρτών στο γερμανικό
φυλάκιο που έδρευε στο χωριό Ψάρι, η αντίσταση των 32 Γερμανών κάμφθηκε μετά από δίωρη μάχη, δεκαεπτά από αυτούς παραδόθηκαν, δεκαπέντε σκοτώθηκαν, ενώ οι αντάρτες έχασαν τρεις άνδρες. Στη συνέχεια έφτασε το γερμανικό τάγμα που μοιράστηκε σε δύο φάλαγγες για να διασπάσει τον κλοιό των ανταρτών.
Η πρώτη φάλαγγα αφού δέχτηκε καταιγιστικά πυρά υποχώρησε προς τα έλη της περιοχής, πλήγματα
δέχτηκε και η δεύτερη φάλαγγα και υποχώρησε στο χωριό Καλιάνοι, από όπου με αντεπιθέσεις και
πυρά όλμων προσπαθούσε να καλύψει την πρώτη. Η πίεση των ανταρτών συνεχίστηκε μέχρι την υποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων και τη φυγή τους προς την κατεύθυνση της Νεμέας τα ξημερώματα της 3ης Ιουλίου 1944. Η σύγκρουση είχε νικηφόρα έκβαση για τις ελληνικές δυνάμεις και αποτέλεσε καίριο πλήγμα στον κατακτητή.
Η νίκη του 6ου συντάγματος του ΕΛΑΣ στην περιοχή εμπόδισε τις Κατοχικές δυνάμεις να πετύχουν
τον αντικειμενικό στόχο τους, που ήταν η εξόντωση των ανταρτικών τμημάτων και η καταστροφή της συγκομιδής δημητριακών ολόκληρης της ορεινής περιοχής της Αργολίδας και Κορινθίας . Τυχόν γερμανική επιτυχία θα σήμαινε τον αφανισμό του τοπικού πληθυσμού από την πείνα και την εξασθένιση των τμημάτων του ΕΛΑΣ.
Η σημαντική αυτή επιτυχία των ανταρτών επέτρεψε να παραμείνουν αυτές οι ορεινές περιοχές ελεύθερες από τους Γερμανούς κατακτητές, τους οποίους περιόρισε στα αστικά κέντρα της επαρχίας. Επίσης αποδυνάμωσε τις κατοχικές δυνάμεις στην κομβική συγκοινωνιακή περιοχή του Ισθμού Κορινθίας. Άμεση συνέπεια της μάχης ήταν γερμανικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ενάντια στον ΕΛΑΣ μια εξ αυτών είχε την ονομασία "Κόνδωρ"και στην οποία συμμετείχαν μονάδες των Γερμανικών στρατευμάτων και τμήματα των ταγμάτων ασφαλείας.
Η καταμέτρηση γερμανικών απωλειών είναι πιθανόν να είναι μεγαλύτερη καθώς υπάρχει ζήτημα με πιθανή μη καταμέτρηση νεκρών άλλων μη Γερμανικών Εθνικοτήτων στα Γερμανικά αρχεία, ο συγγραφέας Μούτουλας Παντελής θεωρεί τον υπολογισμό των Γερμανικών απωλειών ως τον μετριοπαθέστερο. Ο ίδιος ο επικεφαλής των τμημάτων του ΕΛΑΣ ταγματάρχης Εμμανουήλ Βαζαίος διοικητής του 6ου συντάγματος που διεύθυνε προσωπικά τη μάχη γράφει στο βιβλίο του -που αποτελεί πρωτογενή πηγή- ότι οι απώλειες των κατοχικών δυνάμεων έφθασαν τους 420 στρατιώτες, 120 σκοτώθηκαν στη μάχη και κατά την άτακτη υποχώρησή τους στα έλη της Στυμφαλίας. Αναφέρει επίσης ότι σκοτώθηκαν και 15 ταγματασφαλίτες και αιχμαλωτίστηκαν περίπου 60 Γερμανοί και συνεργάτες τους, σύμφωνα με τον Βαζαίο η νίκη κόστισε στα τμήματα του ΕΛΑΣ το θάνατο 16 μαχητών. Αντιστασιακοί που έλαβαν μέρος στη μάχη υπολογίζουν τις απώλειες του ΕΛΑΣ σε τουλάχιστον εικοσιπέντε νεκρούς και πενήντα τραυματίες.
Πηγές
Χέρμαν Φρανκ Μάγερ (2003). Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα. Τα αιματηρά ίχνη της 117ης Μεραρχίας Καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα , ISBN 960-05-1112-8
Επιπλέον ανάγνωση
Εμ. Βαζαίος, "Τα άγνωστα παρασκήνια της Εθνικής Αντιστάσεως εις την Πελοπόννησον", Κόρινθος 1961 Ηλία Παπαστεργιόπουλου, "Ο Μωρηάς στα όπλα" (Εθνική Αντίσταση 1941-1944), Έρευνα και Κριτική της Νεοελληνικής ιστορίας),εξάτομο, Αθήνα 1965-1980
Γιώργος Κ. Δερβεντζής «Η μάχη της Στυμφαλίας»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου